مطالعۀ تطبیقی هندسۀ شطرنجی در شهرسازی و نقاشی دوران پهلوی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر شاهد، تهران، ایران

2 گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

یان‌مسئله: طی دوران پهلوی، مدرنیزاسیون آمرانه با حمایتِ حاکمیت تمام حوزه‌های فرهنگ، هنر و جامعه را دربرگرفته بود. در این ‌دوران همان‌طور که تهران سیمای جدیدی به خود گرفته و دستاوردهای شهرسازی قاجار را نادیده و شهرسازی مدرن را جایگزین آن می‌کند، نقاشی نیز سنت تصویری بازنمای کمال‌الملکی را پشت سر گذاشته و رویکرد نوگرای را در پیش می‌گیرد. سعی این مطالعه، تطبیق نقاشی نوگرا و شهرسازی مدرن در بستر مدرنیزاسیون و رواج رویکردهای مدرنیستی دوران پهلوی از نقطه‌نظری جدید است. این مطالعۀ موازی و بیناحوزه‌ای بیانگر رخدادهای ا‌ست که در یک لحظۀ کوتاه از تاریخ براساس بنیان‌های نظری یکسان شکل گرفته و به پیدایش فرم‌ها و همچنین محتوای یکسان در شهرسازی و نقاشی دوران پهلوی منتهی شده‌اند.
هدف: هدف اولیۀ تحقیق بررسی تطبیقی تشابه‌ها و تفاوت‌های الگوی هندسی حاکم بر شهرسازی و نقاشی عصر پهلوی ا‌ست. اما هدف‌کلی این پژوهش، شکل‌دادن به مطالعه‌ای بیناحوزه‌ای ا‌ست، با این فرض که مطالعۀ شیوه‌مند و بیناحوزه‌ای از نقطه‌نظر جدید بتواند به افق‌ها و تفسیرهای تازه‌ای راه پیدا کند.
روش‌تحقیق: مقاله به شیوۀ تئوری زمینه‌ای و با نگاهی توصیفی - تحلیلی و با رویکردی تطبیقی، دو حوزۀ شهرسازی و نقاشی را مورد مطالعه قرار خواهد داد و هندسه شطرنجی به‌عنوان اصل صوری مشترک در شهرسازی و همچنین آثار نقاشان نوگرایی چون «جلیل‌ضیاءپور» و «مارکو گریگوریان» مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
نتایج: می‌توان مدرنیزاسیون و رواج مدرنیسم هنری را سبب‌ساز شکل‌گیری فرم و محتوای جدید طی دوران پهلوی در شهرسازی و نقاشی دانست. دست‌یافتن به تفسیرهای جدید از آثار نقاشی و اشتراکات فی‌مابین دو حوزۀ شهرسازی و نقاشی همچون جدای از تاریخ، توجه به تازگی و امر نو و همچنین رواج فرم‌های تازه از یافته‌های این مقاله به‌شمار می‌روند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the GridGeometry in the Urbanism and Painting of the Pahlavi Era

نویسندگان [English]

  • Mohammad reza Naeemi 1
  • Mohsen Marasy 2
1 M.Ar.Research of Art, Faculty of Art, Shahed University. Tehran, Iran.
2 Art Research,Faculty of Art, Shahed University,Tehran, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: During the Pahlavi era, the authoritarian modernization with the government support had included all fields of culture, art, and society. During this period, Tehran’s morphology and spatial patterns have been gradually expanded that cause disregarding urbanization traditions of the Qajar era by replacing these traditions with the Modern urbanism, the painting also had surpassed the pictorial tradition of Kamal-ol-Molk’s representation and adopts a Modernist approach. The study attempts to compare Modern painting and Modern urbanism in the context of modernization and the prevalence of Modernist approaches of the Pahlavi era from a new perspective. This parallel and interdisciplinary study represent events that have formed in the short moment of history based on the same theoretical foundations and have been the cause of the appearance of forms as well as the same content in urbanism and the painting of the Pahlavi era.
Purpose: The primary purpose of the research is a comparative study of similarities and differences of the dominating geometric pattern in urbanism and the painting of the Pahlavi era. But the overall purpose of this research is to form an interdisciplinary study, with the assumption that methodological and interdisciplinary study from a new point of view can lead to newer horizons and interpretations.
Research method: This essay based on Grounded Theory will examine two fields of urbanism and the painting in a descriptive-analytical view and with a comparative approach, and the grid geometry as a common formal principle will be studied in urbanism, as well as the works of Modernist painters such as Jalil Ziapour and Marcos Grigorian.
Conclusion: Modernization and the prevalence of artistic Modernism can be known as the cause of formation of the new form and the content in urbanism and the painting during the Pahlavi era. Attaining new interpretations of the paintings and commonalities between the two fields of urbanism and the painting, including separation from history, attention to the novelty and the New, as well as the prevalence of new forms are the findings of this essay.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tehran
  • Modern urbanism
  • Modern painting
  • Grid geometry
اسعدی، مینو. (1382). مدرنیزم، هویت و سنت در نقاشی معاصر ایران. جلوه هنر، (23)، 4- 13.
اسماعیلزاده، خیزران، قزوینی، پریسا. (1396). نقش گفتمان‌های متآثر از ملیت بر ساخت گرایش‌های هنر نوگرای ایران عصر پهلوی. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، (1)، 109 - 132.
پاکباز، رویین. ( 1395). دایره المعارف هنر. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
پرنیان، ماندانا. (1394). یک وجب خاک و هزار مکافات. حرفه هنرمند، (54)، 160-172.
حبیبی، سید محسن. (1393). قصه شهر: تهران نماد شهر نوپرداز ایرانی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حبیبی، سید محسن. (1396). از شار تا شهر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
راودراد، اعظم و شایگان، خشایار. (1392). ویژگی‌های اجتماعی مخاطبان نقاشی مدرن و مردم‌پسند در ایران. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، (1)، 39-64 .
رفاهی، هدی و صباغیان، مقداد. (1396). تحلیل زمینه‌مند نو سنت‌گرایی از منظر گفتمان‌شناسی فوکو. کیمیای هنر، (25)، 23-37.
دل‌زنده، سیامک. (1396). تحولات تصویری هنر ایران. تهران: چاپ و نشر نظر.
شاملو، احمد. (1379). باغ آینه. تهران: انتشارات زمانه.
صارمی، علی اکبر. (1374). مدرنیته و رهاوردهای آن در معماری و شهرسازی ایران. گفتگو، (10)، 57-70.
صالحی‌فرد، محمد. (1383). شهر و شعر. شعر، (35)، 88-92.
قاسمی، وحید و نگینی، سمیه. (1389). بررسی بافت محلات بر هویت اجتماعی با تآکید بر هویت محله‌ای در شهر اصفهان. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، (7)، 113-136.
کشمیرشکن، حمید. (1396). کنکاشی در هنر معاصر ایران. تهران: چاپ و نشر نظر.
میرسپاسی، علی. (1393). تأملی در مدرنیته ایرانی. (ترجمه جلال توکلیان). تهران: انتشارات طرح نو.
هدایت، صادق. (1356). بوف کور. تهران: انتشارات جاویدان.