TY - JOUR ID - 131813 TI - تبیین تأثیرات نهاد اجتماعی-اقتصادی وقف بر سازمان فضایی شهر (نمونه موردی: شهر مشهد در عصر صفوی) JO - باغ نظر JA - BAGH LA - fa SN - 1735-9635 AU - کاظمی اندریان, محمد حسین AU - نژاد ابراهیمی, احد AD - پژوهشگر دکتری شهرسازی اسلامی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران AD - دانشیار دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران. Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 18 IS - 102 SP - 83 EP - 100 KW - وقف KW - صفویه KW - سازمان فضایی KW - خیابان KW - چهارباغ KW - فضای شهری DO - 10.22034/bagh.2021.254116.4699 N2 - بیان مسأله: نهاد وقف تحت تأثیر وجود بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع) نقشی جدی در سازمان فضایی شهر مشهد در ادوار مختلف به خصوص عصر صفوی داشته است لیکن، این موضوع به دلیل دشواری در بازنمایی سازمان فضایی شهری اعصار گذشته کمتر بررسی شده است.اهداف پژوهش: پژوهش حاضر قصد دارد با بازنمایی سازمان فضایی شهری در عصر صفوی و بررسی موقوفات شهر مشهد در این دوره، به تبیین تأثیرات نهاد اجتماعی-اقتصادی وقف بر سازمان فضایی شهر بپردازد.روش پژوهش: ابتدا با استفاده از نقشه‌ها، اسناد و کتب تاریخی نقشة سازمان فضایی شهری مشهد در عصر صفوی ترسیم‌شده و در گام بعد با بررسی منابع و وقفنامه‌های تاریخی، 45 موقوفه قابل شناسایی در نقشه جانمایی و در نهایت موقعیت این موقوفات در نسبت با سازمان  فضایی شهری تحلیل شد.نتیجه‌گیری: نتیجه نشان می‌دهد مهمترین تغییرات وقف پایة شهر مشهد در عصر صفوی احداث خیابان اصلی به نام «چهارباغ(خیابان)»، «میدان (صحن) عتیق» و دو دروازه بالاخیابان و پایین‌خیابان است. سازمان شهری شامل فضاهای شهری، شبکة معابر اصلی شهر، کانون‌های فعالیتی، منظر و نشانه‌های شهری، اندام‌های طبیعی، ساخت اجتماعی-فرهنگی و ساخت سیاسی-امنیتی را به طور جدی توسط تغییرات وقف‌پایه دگرگون شده است. تغییرات وقف‌پایه ضمن حفظ ارتباط ارگانیک با ساختار کهن، ساختار شمالی-جنوبی شهر را به راستای شرقی-غربی تغییر می‌دهد و کانون‌‌های فعالیتی و عناصر شاخص مقیاس شهری و فراشهری از قبیل کاربری‌های آموزشی، مذهبی، بهداشتی، اقامتی و تجاری (که عمدتاً وقف بوده‌اند) را در این محور سامان می‌دهد. این تغییرات دسترسی حرم مطهر به دو دروازة جدید و ارگ حکومتی را تسهیل کرده و دو کریدور بصری منحصر به فرد با چهار نشانة شاخص ایجاد می‌کند. UR - http://www.bagh-sj.com/article_131813.html L1 - http://www.bagh-sj.com/article_131813_5a18147080ed4fd3d2eca70fc9159ff1.pdf ER -