پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
17
85
2020
06
21
واکاوی ریشههای تاریخ در رویکرد بیوگرافی منظر
5
16
FA
مریم
رضایی قلعه
پژوهشگر دکتری معماری اسلامی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران.
m.rezaeighaleh@tabriziau.ac.ir
محمدتقی
پیربابایی
0000-0002-6305-9611
استاد دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران.
pirbabaei@tabriziau.ac.ir
10.22034/bagh.2020.133279.3591
بیان مسئله: بیوگرافی منظر یک رویکرد تاریخی و میانرشتهای است که موضوع آن تعامل میان مخاطب و محیط اوست. این رویکرد با نگاهی پدیدارشناسانه به بررسی طبیعت تغییریافته به دست انسان میپردازد و در ایران کمتر شناخته شده است. با توجه به تاریخ غنی کشور، شناخت این رویکرد و بهرهبردن از آن در برنامهریزی منظرهای تاریخی که بخش وسیعی از سرزمین ما را تشکیل میدهد، ضروری به نظر میرسد. برای شناخت هرچه بهتر این رویکرد، واکاوی ریشههای فلسفی آن میتواند مفید باشد. این رویکرد در ابتدا به دلیل مقابله با نگاههای جداسازی عین و ذهن در منظر و با استفاده از مبانی پدیدارشناسی پدید آمد. دیدگاههای هوسرل به عنوان پدر پدیدارشناسی در مورد جهان-زندگی و هایدگر به عنوان فیلسوفی که پدیدارشناسی را به سطح هستیشناسی برده و با هرمنوتیک پیوند داده است و همچنین گادامر به عنوان بسطدهندۀ هرمنوتیک فلسفی، در این زمینه مورد استفادۀ بیوگرافی منظر قرار گرفته است. <br />هدف پژوهش: هدف اصلی از این پژوهش، فهم هرچه بهتر ریشههای تاریخ نوین به عنوان شاخصۀ اصلی این رویکرد است. تاریخ در بیوگرافی منظر به صورت تداوم گذشته، حال و آینده تعریف نشده بلکه به صورت غیرخطی مدنظر قرار گرفته است. <br />روش پژوهش: سؤال اصلی این تحقیق یافتن ریشههای تاریخ غیرخطی و پویای بیوگرافی منظر است. با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی ریشههای مبانی نظری این رویکرد در پدیدارشناسی و هرمنوتیک پرداخته شده و با مقایسهای تطبیقی، این ریشهها با شاخصههای تاریخ در بیوگرافی منظر مقایسه شده است. <br />نتیجه گیری: در نهایت تأثیرات ژرف فلسفۀ زمان از دیدگاه پدیدارشناسی هرمنوتیک، بر دیدگاههای جدید تاریخ در این رویکرد نشان داده شد. تاریخ منظر، همچون زمان برای دازاین بوده و همیشه همراه اوست. زیرا طبق نظریات هایدگر، این گذشته نیست که ارزشمند است؛ بلکه اصالت، با آینده است. بنابراین برنامهریزی منظر تاریخی، براساس حفظ آثار گذشته با حفظ تمامیت آن در اکنون، ارزشمند خواهد بود.
بیوگرافی منظر,رویکرد تاریخی,پدیدارشناسی,هرمنوتیک,تاریخ غیرخطی
http://www.bagh-sj.com/article_103815.html
http://www.bagh-sj.com/article_103815_c339c5199928d67fcac4cd1afe0d6fca.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
17
85
2020
06
21
مطالعۀ نقوش زرتشتیدوزی با رویکرد انسانشناسی هنر
17
30
FA
رویا
عزیزی
0000-0001-9197-5767
مربی، گروه هنر اسلامی، دانشکدۀ صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
r.azizi@aui.ac.ir
زهره
طباطبایی جبلی
0000-0002-5650-7148
استادیار، گروه هنر اسلامی، دانشکدۀ صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
z.tabatabaei@aui.ac.ir
10.22034/bagh.2020.164417.3925
بیان مسئله: هنر «زرتشتیدوزی» نوعی سوزندوزی مخصوص بانوان زرتشتی است که پیشینۀ آن را میتوان در ایران پیش از اسلام دانست. بسیاری از نقوش زرتشتیدوزی دارای معانی و ریشههای فرهنگی دینی و زیباییشناختی است که تاکنون به آن پرداخته نشده و شناسایی آن میتواند معنای پنهان این نقوش را، که از دید برخی صرفاً نقوشی بدون معناست، آشکار کند.<br />هدف پژوهش: به دلیل وجود نقشمایههای متفاوت و مفاهیم نمادین آنها، پژوهش پیش رو در نظر دارد به بررسی و فهم نقوش هنر زرتشتیدوزی از دیدگاه فرهنگ و جامعۀ آفرینندهاش بپردازد.<br />روش پژوهش: این مقاله با رویکرد انسانشناسی هنر بهدنبال پاسخ پرسش زیر است: معانی فرهنگی، معیارهای زیباییشناختی و کارکردی نقوش زرتشتیدوزی چیست؟ جهت پاسخ به این پرسش براساس نظریات انسانشناسی هنر با استفاده از سه بعد معناشناختی، زیباییشناختی و کارکردشناختی، با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر پژوهشهای میدانی، کتابخانهای و مصاحبه، نقوش تزیینی تحلیل و بررسی شدهاند. <br />نتیجهگیری: نتایج پژوهش نشان میدهد که بر مبنای تحلیل معناشناختی بسیاری از نقوش یادآور کهنالگوهایی چون مادر و درخت است و این نقوش، که برخی از آنها روی لباس عروس کار شده، نمایانگر الهۀ زایش بودهاند و رابطۀ مفهوم و کاربرد را نشان میدهند. همچنین براساس تحلیل زیباییشناختی ساختار، رنگ، فرم، بافت و ترکیببندی با الگوی دوخت هماهنگ و دارای تعادل، تنوع و ریتم است. در تحلیل کارکردشناختی نیز نقوش بیشتر روی لباس زنان بهخصوص عروسها کار میشده و با کاربرد آن از نظر معنایی هماهنگ بوده و یادآور این دیدگاه آیین زرتشت است که تکلیف انسان را شاد زیستن میدانسته است.
انسانشناسی هنر,معناشناختی,زیباییشناختی,کارکردشناختی,نقوش زرتشتیدوزی
http://www.bagh-sj.com/article_107799.html
http://www.bagh-sj.com/article_107799_8a116a1897e5af60f6e4253021366f29.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
17
85
2020
06
21
بازشناسی تطبیقی الگوهای هندسۀ فراکتال در معماری و منظر باغ ایرانی (نمونه موردی: باغ گلشن طبس)
31
44
FA
علی
شرقی
0000-0002-0393-1252
استادیار گروه معماری، دانشکدۀ مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.
sharghi@sru.ac.ir
محمدامین
عزیزمقدم
0000-0001-8281-8030
دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری منظر، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران، ایران.
m.a.azizmoghadam@sru.ac.ir
زهرا
جمالی گندمانی
دانشجوی کارشناسی ارشد معماری منظر، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران، ایران.
zahra75jamali@gmail.com
10.22034/bagh.2019.164706.3927
بیان مسئله: امروزه بحث بازگشت به طبیعت و الگوبرداری از آن بهعنوان یکی از ضرورتهای مهم در دنیا مطرح شده است. معماران ایرانی در بهکارگیری مقیاس و اتصال مقیاسهای متفاوت به یکدیگر و همچنین در برخورد با طبیعت پیرامون موفق بودهاند. هندسه در عین مجردبودنش مهمترین زبانی است که معمار بهوسیلۀ آن کیفیتهای ویژۀ فضایی را میآفریند. <br />هدف پژوهش: در این مقاله به موضوع باغ گلشن با بیان ویژگیهایش (دورانگرایی، رویشگرایی، درونگرایی و مرکزگرایی، قرینگی، چندلایگی) در باغآرایی ایرانی پرداخته شده است، درصورتیکه هندسۀ فراکتال دارای ویژگیهایی شامل (هندسۀ غیرخطی، بینظمی، غیرمتعارف، هندسۀ نااقلیدسی، آشوبزدگی و قوانین خاص) است که بیانی از طبیعتگرابودنش و نداشتن سکون و آرامش هندسهای است.<br />روش پژوهش: روش کار، استدلال منطقی از نوع توصیفی-تحلیلی و شامل دو مرحله است؛ اول، مطالعات کتابخانهای و استدلال برای تبیین اعتبار درونی هندسۀ باغ ایرانی؛ دوم، تفسیر رابطهای جدید میان یافتههای حاصلشده از باغ گلشن طبس بهعنوان نمونهای از باغ ایرانی و مقایسه با هندسۀ فراکتال جهت تبیین اعتبار بیرونی.<br />نتیجهگیری: آنچه از پژوهش حاضر برمیآید این است که اگر باغ ایرانی در نظامهای ساختاری، گیاهی، آبیاری و کارکردی دارای ویژگیهای فراکتالی باشد، میتوان این ویژگی را به کل باغ تعمیم داد. باغ گلشن طبس بهعنوان نمونهای از باغ ایرانی با بهرهگیری از تمامی ویژگیهای هندسۀ فراکتال و با الهام از طبیعت و همچنین بهرهمندی از انعطافپذیری هندسهای، معین و قابل شناخت در کل طرح و استفاده از فرمی همچون پنجضلعی که در طبیعت فراوان دیده شده و قابلیت زیادی در فراهمکردن ویژگیهای مذکور دارد، دارای اصول طراحی معماری فراکتال است.
باغ گلشن,فراکتال,هندسه,طبیعتگرایی,باغآرایی ایرانی
http://www.bagh-sj.com/article_101520.html
http://www.bagh-sj.com/article_101520_cfbbbc3f6e7f50614081f6bedd868d88.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
17
85
2020
06
21
رهیافتی تحلیلی به دیرینگی و کارکرد برج بزرگ جنوبی ربعرشیدی تبریز
45
56
FA
بهرام
آجورلو
0000-0003-1611-0258
سرپرست هیئت بین المللی کاوش و پژوهش ربع رشیدی تبریز، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران.
ajorloo@tabriziau.ac.ir
امین
مرادی
معاون هیئت بینالمللی کاوش و پژوهش ربع رشیدی تبریز، ایران.
aminmoradi66@yahoo.com
10.22034/bagh.2020.171487.3990
بیان مسئله: آنچه امروزه از بازماندههای رَبع ِرشیدی تبریز دیده میشود، ویرانههای ارگی است که در باروی جنوبی آن، بزرگترین برج ربع رشیدی قرار دارد. آن را بازماندۀ یک رصدخانۀ ایلخانی و یا برج توپخانۀ شاه عباس صفوی معرفی کردهاند که گویا به هنگام نبرد با عثمانی در 1603م. آن را شتابان ساخته است؛ با این حال، مطالعات میدانی سازه و ساختار برج در کاربری آن به عنوان رصدخانه و یا برج توپخانه تردید و گمان میافکند؛ بنابراین، پرسش این پژوهش دربارۀ چیستی و کارکرد و دیرینگی برج بزرگ جنوبی در ربع رشیدی است.<br />هدف پژوهش: شناخت روشمند دیرینگی و کارکرد برج بزرگ جنوبی ربعرشیدی رهنمود درست برنامهریزی مرمت و نگهداری پایدار آن است. <br />روش پژوهش: رهیافت تحلیلی در باستانشناسی و معماری همراه با مطالعات میدانی سازه و عوارض زمین و همچنین بررسی تاریخ توپخانۀ صفوی و عثمانی ساختار روش این پژوهش را شکل میدهد.<br />نتیجهگیری: برج بزرگ جنوبی ارگ رشیدی تبریز در میانۀ سالهای 1585 تا 1603م. با ایده و نظارت فرماندار عثمانی وقت تبریز به نام «شغالزاده یوسف سنانپاشا» طراحی و ساخته شده است؛ و این برج بزرگ که دارای توان پایداری در برابر رانش زمین و زمینلرزههایی با قدرت 7/ 7 ریشتر است، کاربست توپخانه نداشته، بلکه سنگر گروه تفنگچیان مزغلزن یئنیچری با پوشش آتش o 180 برای پدافند دروازۀ غربی و منتهیالیه شرقی ارگ رشیدی، نگهبانی از دو حلقۀ چاه آب شرق برج و نیز کرانۀ شمالی مهرانرود تبریز در ناحیۀ تپهزارهای ولیانکوه بوده است. سازههای خشتی و گلی و چینهای که بالای برج بزرگ و در سراسر برجهای کوچک و باروی رشیدیه دیده میشود، همان بازماندههای بازسازی شتابان قلعۀ رشیدیه به فرمان شاه عباس صفوی در سال 1610م. است.
ربعرشیدی,قلعۀ رشیدیۀ تبریز,رهیافت تحلیلی,ذهنیت تاریخی,عینیت باستانشناختی
http://www.bagh-sj.com/article_107798.html
http://www.bagh-sj.com/article_107798_7384e71a4e74c1905cdd0367c5a14f0e.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
17
85
2020
06
21
واکاوی نقش هنرمند در کارخانههای شیشهگری سنتی ایران از منظر ساختیابی گیدنز
57
66
FA
آرزو
خانپور
پژوهشگر دکتری رشته پژوهش هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
a.khanpour@tabriziau.ac.ir
مهین
سهرابی نصیرآابادی
استادیار، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
m_sohrabi_n@yahoo.com
مهدی
محمدزاده
دانشیار، دانشکدۀ هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران.
mohammadzadeh@tabriziau.ac.ir
10.22034/bagh.2019.178788.4066
بیان مسئله: شیشهگری سنتی ایران امروزه به صورت کارخانههایی در حومۀ تهران و شهرهای بزرگ فعال بوده و همچنان مانند دوران پس از انقلاب صنعتی با تغییرات اندکی به فعالیت خود ادامه میدهند. هنرمند معاصر در تلاش جهت کاربست شیشه در خلق اثر خود، نیازمند مراجعه به کارخانههای شیشهگری سنتی و تعامل با اینان است. آنچه مشخص است، این تعامل براساس شرایط و قوانین حاکم بر هنر شیشه شکل گرفته که نه از سر انتخاب، بلکه به اجبار و براساس قواعد حاکم بر شیشهگری سنتی برقرار است. از اینرو در این پژوهش با بهرهگیری از تحلیل جامعهشناختی، رابطۀ بین کارخانههای شیشهگری سنتی به عنوان ساختار (قواعد) و هنرمند به عنوان کنشگران (منابع) مطرح و در نهایت به واکاوی نقش هنرمند در ساختار حاکم پرداخته میشود.<br />هدف: این مقاله با هدف بررسی سهم هنرمند در فرآیند خلق آثار شیشه در کارخانههای شیشهگری براساس نظریۀ ساختیابی «آنتونی گیدنز»، درصدد پاسخگویی به این پرسش است که هنرمند معاصر چه سهمی در خلق اثر در تعامل با کارخانههای شیشهگری سنتی امروزۀ ایران دارد؟ و آیا این سهم در تقابل با ساختارها و قواعد حاکم به هنرمند داده میشود یا ساختار و قواعد مطالبۀ این سهم باید تغییر و دگرگونی یابد؟ <br />روش تحقیق: این مقاله از نظر راهبرد از نوع کیفی و از لحاظ هدف کاربردی است که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای و دادههای حاصل از مطالعات میدانی و مشاهدات عمیق نگارندگان به انجام رسیده است.<br />نتیجهگیری: در نتایج حاصل از این پژوهش مشخص میشود؛ با توجه به اصول نظریۀ ساختیابی، هرگونه تغییر در قواعد و منابع انجام کنش در هریک از مؤلفههای مؤثر، تغییر در کلیت آن نظام را در پی خواهد داشت. تحول در جریان هنر شیشه معاصر مستلزم تغییر در رابطۀ بین هنرمند و کارخانههای شیشهگری است. هنرمند شیشه معاصر باید در جستجوی تعامل با نظام دیگری همچون دانشگاه باشد. لازم است هنرمند معاصر در فرآیند ساخت اثر خود به جای تعامل با ساختار حاکم بر کارخانههای شیشه در جستجوی ساختار مناسبی برآید. در اینصورت هنرمند به جای بهرهمندی از ساختار کارخانه و پذیرفتن نقش هنرمند طراح، می تواند در فضای کارگاه هنری خود نقش هنرمند مستقل را ایفا کند.
هنرمند شیشه,کارخانه شیشهگری سنتی,شیشهگری سنتی,ساختیابی
http://www.bagh-sj.com/article_101455.html
http://www.bagh-sj.com/article_101455_d40a85aefa454b5344812f0d223472c2.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
17
85
2020
06
21
ارزیابی نقش عوامل کالبدی و عملکردی در اجتماعپذیری بازارهای سنتی ایران با استفاده از تکنیک نحو فضا (نمونۀ موردی: بازار تبریز)
67
82
FA
رعنا
نجاری
پژوهشگر دکتری معماری، دانشکدۀ مهندسى معمارى و شهرسازى، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایى، تهران، ایران.
ra.najjari@gmail.com
جمال الدین
مهدی نژاد
دانشیار، دانشکدۀ مهندسى معمارى و شهرسازى، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایى، تهران، ایران.
ra.nabi2016@sru.ac.ir
10.22034/bagh.2020.182777.4088
بیان مسئله: اجتماعپذیری از مفاهیم مهم در فضاهای شهری چندمنظوره، جهت برقراری روابط مناسب اجتماعی در میان مردم است. یکی از نیازهای اساسی انسان، نیاز به برقراری ارتباط با دیگران است. پاسخگویی به نیازهای اجتماعی انسان و وقوع روابط اجتماعی، نیاز به یک مکان و فضای تعریفشده دارد. فضایی که بتواند مجموعهای از روابط اجتماعی و فرهنگی میان گروههای مختلفی از مردم در مکانی خاص، برقرار کند. توجه به ابعاد اجتماعی فضا در بناها و یافتن ارتباط بین کیفیتهای فضایی و مفاهیم اجتماعی از جمله اجتماعپذیری، در موفقیت این فضاها اهمیت زیادی دارد. بازارهــا از جمله فضاهای جمعی با پتانسیل اجتماعپذیری بالا در جامعۀ شهری بودهاند، به طوریکه حیات شهر و بازار همواره به هم پیوندخورده و در بسیاری از موارد شهرها با بازارها معنی و مفهوم پیدا میکردند. امروزه به دلیل تغییر در ساختار فضاهای شهری، دگرگونی الگوهای زندگی مردم و عدم انطباق مناسب با فضای کالبدی سنتی، بازار درمعرض خطر تبدیل به فضای موزه-بازار بدون توجه به جنبههای کالبدی و عملکردی گذشته آن، قرار گرفته است.<br />هدف پژوهش: این پژوهش با هدف سنجش میزان اجتماعپذیری در بازار، شناخت بستر اجتماعی آن و عوامل مؤثر در کیفیت اجتماعی آن، با تحلیل ساختار، همپیوندی، انسجام بازار و اولویت قراردادن جنبههای کالبدی-عملکردی انجام شده است.<br />روش تحقیق: این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی و میدانی، و با استفاده از تکنیک نحو فضا (و نرمافزار دپث مپ) انجام شده است.<br />نتیجهگیری: نتایج نشان میدهد ارزشهای فضایی و چیدمان فضا در قسمتهای مختلف بازار، تفاوتهای اساسی دارد، به طوریکه ساختارمندی و انسجام اجتماعی بازار به شدت کاهشیافته و میزان همپیوندی خیابانهای تازه احداثشده، افزایش یافته است. در نتیجه، لزوم توجه به تغییرات و پیامدهای حاصل از توسعۀ شهری از جنبۀ کالبدی و عملکردی، برای افزایش ویژگی اجتماعپذیری بازار مشهود و ضروری است.
اجتماعپذیری,عوامل کالبدی-عملکردی,نحو فضا,بازار ایرانی
http://www.bagh-sj.com/article_107802.html
http://www.bagh-sj.com/article_107802_d4432eb3394ba9b0a04fa2928f0ae7c2.pdf