پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
16
78
2019
11
22
عملکرد نمایهای شرقشناسی در هنر معاصر ایران
5
14
FA
سیدسعید
حسینی
دانشجوی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشگاه شاهد تهران، ایران
sin.saeed@yahoo.com
خشایار
قاضیزاده
0000000208811671
استادیار دانشکدۀ هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
ghazizadeh@shahed.ac.ir
پرویز
حاصلی
دانشکدۀ هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
10.22034/bagh.2019.142043.3701
بیان مسئله: هنر دو دهۀ اخیر ایران تاکنون از جنبههای مختلفی نقد شده است و برخی از منتقدان گرایشهای اصلی آن را بازتولید گفتمان شرقشناسی دانستهاند. در همین رابطه، مسئلۀ پژوهش این است که چگونه میتوان ویژگیهای مشترکی را میان فرمول تولید این قبیل آثار هنری و عملکرد شرقشناسی یافت؟ بدین منظور از مفهوم نمایه، با استناد به مباحث نشانهشناسی و تاریخ هنر و بهمنظور خوانش نقادانۀ بازتولید گفتمان شرقشناسی، بهره گرفته شده است.<br />هدف: هدف این پژوهش مطالعۀ انتقادی و تعمیق در چالشهای نظری هنر معاصر ایران با تکیه بر مفهوم نمایه است. پرسش اصلی این است که چه مؤلفههایی ویژگی نمایهای هنر معاصر ایران را شکل میدهند و چگونه نمایهسازی در هنر معاصر ایران در تطابق با گفتمان شرقشناسی است؟<br />روشتحقیق: روش پژوهش بهشیوۀ توصیفی-تحلیلی است و دادههای آن بهشیوۀ کیفی تجزیه و تحلیل شدهاند. نمونهها بهشکل هدفمند انتخاب شدهاند.<br />نتیجهگیری: کاربست افراطی برخی عناصر و نقشمایههای سنتی در هنر ایران دارای کارکردی نمایهای است که ظرفیت جداسازی مکانی و موقعیتمندکردن آثار هنری را ایجاد میکند. این جداسازی مکانی و موقعیتمندکردن در تطابق با گفتمان شرقشناسی است.
هنر معاصر ایران,نمایه,شرقشناسی,خوشنویسی
http://www.bagh-sj.com/article_96568.html
http://www.bagh-sj.com/article_96568_9967bff254f61b1b118ca9ae75dcf8c4.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
16
78
2019
11
22
راهکارهای توسعۀ مسکن در شهرهای کوچک، مطالعۀ موردی: شهر خُمام در استان گیلان
15
26
FA
حامد
محمدی خوش بین
دکتری معماری، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران
hm.khoshbin@tabriziau.ac.ir
علی
یاران
دکتری معماری، استاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تهران، ایران
yaran400@yahoo.com
10.22034/bagh.2019.159599.3884
بیان مسئله: در برنامهریزی توسعۀ مسکن، رویکردی جامع نیاز است که همۀ عناصر و اجزای مؤثر را لحاظ کند، روابط بین آن عناصر را مشخص کند و در نهایت مجموعهای از راهحلهای مختلف با تعیین اولویتها ارائه دهد. انتخاب و بررسی مکانی که مسکن و محیطهای مسکونی جدید در آن ساخته شود یکی از اجزای این رویکرد جامع است. بنابراین ضروری است که ارائۀ راهکارهای توسعۀ مسکن متناسب با «مکان مشخص» باشد، که در این پژوهش «مکان مشخص» شهرهای کوچک است. <br />هدف: این مقاله در پی ارائۀ راهکارهایی برای توسعۀ مطلوب مسکن در شهرهای کوچک، با توجه به نقش این شهرها در تعادل سیستم سکونتگاهی منطقه، در فرآیند تدوین برنامهریزی جامع مسکن است. <br />روش تحقیق: در این پژوهش در بخش تبیین مفاهیم از روش استدلال منطقی و در بخش ارائه راهکارها از روش تحلیلی-توصیفی بهره گرفته شده است و همچنین برای جمعآوری دادههای پژوهش از شیوههای اسنادی و بررسیهای میدانی استفاده شده است.<br />نتیجهگیری: توسعۀ متناسب در بخش مسکن توسعۀ پایدار شهرهای کوچک را به همراه دارد و نقش آنها را در فرآیند توسعۀ منطقهای تقویت میکند. این پژوهش نشان داد در روندی مشخص، با بهرهگیری از اصول معماری بومی، میتوان راهکارهایی برای توسعۀ مناسب مسکن تدوین کرد. این راهکارها به چهار دسته فرم، عملکرد، فضا و مصالح و ساخت قابلتقسیماند.
مسکن,راهکارهای توسعه,شهر کوچک,شهر خُمام,معماری بومی گیلان
http://www.bagh-sj.com/article_96569.html
http://www.bagh-sj.com/article_96569_39f9d9db8dc7f115385464e6d2e5a93d.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
16
78
2019
11
22
بررسی مفهوم طبیعت در آرایههای معماری دورۀ پهلوی براساس رهیافت گفتمانی
27
40
FA
کیانوش
فرجی
پژوهشگر دکتری معماری، گروه معماری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.
kian.faraji@gmail.com
قادر
بایزیدی
0000000285147364
استادیار گروه معماری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.
q_bayzidi@yahoo.com
بهمن
باینگانی
استادیار گروه علوم اجتماعی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.
bahman.bayangani@gmail.com
10.22034/bagh.2019.139822.3676
بیان مسئله: آرایههای برگرفته از طبیعت بخش جداییناپذیر معماری ایران بوده که با مخاطبان به گفتوگو نشسته است و دنیایی از باورها، ارزشها و اندیشهها را با استفاده از نقوش هندسی و غیرهندسی به تصویر میکشد. گذر زمان تغییرات ساختاری و معنایی بدیعی در آرایههای معماری ایجاد کرد، بهطوری که در ایران دورۀ پهلوی، با تولد گفتمانهای جدید، تزیینات معماری سیمایی متفاوت به خود گرفتند و مفاهیم متنوعی را به مخاطب عرضه کردند.<br />هدف: هدف از انجام این پژوهش شناسایی و تفسیر مفهوم طبیعت در آرایههای دورۀ پهلوی براساس رهیافت گفتمانی است.<br />روش تحقیق: از نوع کیفی است، دادهها با مطالعات اسنادی و میدانی گردآوری شده و برای تحلیل از تکنیک تحلیل گفتمان استفاده شده است. <br />نتیجهگیری: تجلی طبیعت در آرایهها، در قالب «صورت» و «محتوا» و از طریق معانی صریح و ضمنی، در معماری دورۀ پهلوی اول، با پیروی از گفتمانهای ملیگرایی، سنتگرایی و غربگرایی و تحت سیطرۀ «قدرت سیاسی-مذهبی» و در معماری دورۀ پهلوی دوم، با پیروی از گفتمانهای سنتگرایی، تاریخگرایی و مدرنگرایی و تحت سیطرۀ «قدرت فرهنگی-تاریخی» و «فناوری مدرن» است. این گفتمانها از یک سو با نمایش عناصر قابل ادراک جهان پیرامون، که برگرفته از روایتهای دورۀ باستان است، عقاید مذهبی و نظم کلاسیک در صورت آرایهها را، از طریق تصاویر تجریدی و غیرتجریدی، به مخاطب نشان دادند و از سوی دیگر با بازنمایی معانی برگرفته از طبیعت، بهویژه نمادهای کهنالگویی، که در گذشته تجلی وحدت، قدرت و جاودانگی بودند، پیامهای جدیدی را به مخاطب منتقل کردند. معانی تولیدشده و پیامدهای اجتماعی حاصل از تجلی طبیعت در آرایههای دورۀ پهلوی در سایۀ «گفتمانهای غالب و پدیدۀ قدرت» عبارت است از مشروعیتبخشی به سیاستهای حکومت، از طریق نمایش قدرت سیاسی حکومت و قدرت فرهنگی جامعه، ترغیب افکار عمومی و قانونی جلوهدادن سیاستهای حکومت از طریق قدرت مذهبی، ایجاد همبستگی ملی و همسویی با تحولات جهانی.
رهیافت گفتمانی,طبیعت,آرایه,دورۀ پهلوی
http://www.bagh-sj.com/article_96566.html
http://www.bagh-sj.com/article_96566_4e04c998a362f01f26efaa2b1f7e165e.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
16
78
2019
11
22
تحلیلی بر طول سفرهای درون شهری با رویکرد جغرافی زمان: تأثیرپذیری از محدودیتهای فردی یا فرصتهای فضایی
41
52
FA
عنایتاله
میرزایی
پژوهشگر دکتری شهرسازی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم وصنعت ایران، تهران، ایران
e_mirzaei@arch.iust.ac.ir
رضا
خیرالدین
گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی،دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
reza_kheyroddin@iust.ac.ir
مصطفی
بهزادفر
دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم وصنعت ایران، تهران، ایران
behzadfar@iust.ac.ir
دومینک
مینو
دپارتمان حمل و نقل، سلامتی و بهداشت، مؤسسۀ ایفستار، لیون، فرانسه
dominique.mignot@ifsttar.fr
محمود
محمدی
دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
m.mohammadi@aui.ac.ir
10.22034/bagh.2019.125274.3506
بیان مسئله: طول سفر، بهمنزلۀ یکی از متغیرهای کلیدی رفتار سفر، بهنوعی بازتابدهندۀ میزان پایداری در حمل و نقل، کیفیت زندگی، قابلیت دسترسی افراد به مقاصد و تعادل فضایی در شهر است. <br />هدف: باوجود مطالعات فراوان درزمینۀ رفتار سفر، تا کنون مطالعات کمتری به بررسی و تحلیل نقش عوامل مختلف در مسافت سفرهای غیرکاری درون شهری اختصاص یافتهاند. از این رو، هدف اصلی مقالۀ پیش روی بررسی تأثیر عوامل فردی و ویژگیهای کالبدی-فضایی مبدأ و مقصد سفر در مسافت سفرهای شهری با استفاده از چارچوب نظری جغرافی زمان است. <br />روش تحقیق: روش پژوهش مقالۀ حاضر توصیفی-تحلیلی مبتنی بر استدلالهای منطقی و مشاهدات تجربی است. در این پژوهش براساس دیدگاه جغرافی زمان 9 عامل در سطح فردی و 9 عامل در مقیاس محلهای در سه دسته محدویت، شامل محدویتهای ظرفیتی، محدودیتهای وابستگی و محدودیتهای مقرراتی، تعریف شده است. بهمنظور آزمون تجربی چارچوب نظری نیز 30 ناحیۀ مطالعاتی در کلانشهر اصفهان انتخاب و دادههای مورد نیاز جمعآوری شده است. در تحلیل عوامل مذکور، ابتدا بهصورت نظری تأثیر بالقوۀ عاملهای مربوط به محدودیتهای سهگانه بر طول سفر تبیین شده و سپس، با استفاده از روش رگرسیون خطی، روابط مورد انتظار بهصورت تجربی آزمون شده است. <br />نتیجهگیری: نتایج تحلیلها و یافتههای پژوهش نشان میدهد که طول سفر تابعی از متغیرهای هر سه نوع محدودیت است، اما نقش ویژگیهای کالبدی- فضایی در مسافت سفر شهروندان پررنگتر از عوامل فردی است، بهطوری که فاصله از مرکز شهر مهمترین عامل اثرگذار در طول سفر شهروندان است. علاوه بر این، اگرچه بهصورت نظری انتظار میرفت برخی عوامل مانند جنسیت، اندازۀ خانوار، تراکم کاربریهای تجاری و تنوع کاربریها در طول سفر تأثیر داشته باشند، در واقعیت در مدل تحلیل تجربی معنیدار نبودند.
محدودیتهای فردی,فرصتهای فضایی,مسافت سفر,چارچوب جغرافی زمان,اصفهان
http://www.bagh-sj.com/article_96567.html
http://www.bagh-sj.com/article_96567_de796f5e507527ef5efc5ba098aaf95c.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
16
78
2019
11
22
نقد معماری مسجد نصیرالملک شیراز براساس نصوص دینی
53
68
FA
محسن
اکبرزاده
دکتری معماری اسلامی، گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، ایران
mohsenplasma@gmail.com
مرضیه
پیراوی ونک
گروه پژوهش هنر، دانشکدۀ پژوهشهای عالی هنر و کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان، ایران
mpiravivanak@gmail.com
فرهنگ
مظفر
0000-0002-4650-3557
گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
f.mozaffar@aui.ac.ir
10.22034/bagh.2019.104311.3283
بیان مسئله: مسجد نصیرالملک شیراز، که در منابع مکتوب معماری، مسجدی متمایز توصیف شده، سالهاست به یکی از کانونهای گردشگری شهر شیراز تبدیل شده و به نظر میرسد که کارکرد عبادی خود را از دست داده است. تمایز این مسجد از مساجد همدورۀ خود یا مساجد با قدمت تاریخی بیشتر در شیراز احتمال این فرض را ایجاد میکند که ویژگیهای معمارانۀ این مسجد سبب این تمایز است. ویژگیهایی که با تغییر و یا تشدید الگوهای رایج در مساجد سنتی حاصل آمده و در مشاهدهای میدانی و با مرور اسنادی منابع مرتبط میتوان به عدم کشیدگی شبستان عمود بر محور قبله، محورزدایی ادراکی از قبله، تزئینات حداکثری در فضای عبادی و تشبه به الگوهای غیرمسلمین در آن اشاره کرد. برای بررسی این ویژگیها که چالش اصالت تاریخی را مطرح میکنند، ضرورت دارد به سمت معیارهای بیزمان دینی رجوع کرد که فراتر از این ویژگی، متضمن تحقق عبادت به طرزی بهینه در فضای مسجد نیز باشند.<br />هدف: از اینرو هدف اصلی این پژوهش قضاوت و نقد ویژگیهای تمایزبخش در طرح مسجد نصیرالملک شیراز مبتنی بر معیارهای دینی است.<br />روش پژوهش: در این مقاله با بهرهگیری از آیات قرآن و روایات، خاصه آنانی که به احداث مسجدالنبی به دست پیامبر(ص) اشاره دارند، به عنوان معیارهای نقد، به قضاوت دربارۀ این ویژگیهای چهارگانه در مسجد نصیرالملک پرداخته میشود. <br />نتیجهگیری: یافتهها نشان میدهد که تقسیم شبستان مسجد به دو بخش شرقی و غربی در تضاد با سیاستهای طراحی شبستان از دیدگاه اسلام است. همچنین محورزدایی از قبله در کنار تزئینات حداکثری به اقامۀ نماز لطمه وارد میکند. در آخر استفاده از نشانهها و الگوهای معماری فرنگی در عصر قاجار، اثباتکنندۀ نظر تأثیر این ویژگیها در جهت افزایش قابلیتهای نمایشی مسجد و بالتبع کاهش قابلیت عبادی آن است.
مسجد نصیرالملک,نقد معماری,نصوص دینی,شبستان,تزئینات
http://www.bagh-sj.com/article_96565.html
http://www.bagh-sj.com/article_96565_5fce8506252446d761b61e4f337f6dcb.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
16
78
2019
11
22
ارائۀ مدل مفهومی از خوانایی با تکیه بر تصور ذهنی
69
76
FA
حسن
نظیف
0000-0002-7135-9980
دکتری معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران؛ دانشگاه جامع گلستان، ایران
nazif@ut.ac.ir
قاسم
مطلبی
0000-0001-6548-7911
دکتری معماری، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران
motalebi@ut.ac.ir
10.22034/bagh.2019.187359.4156
بیان مسئله : مفهوم خوانایی که بعد از کار اساسی «لینچ» به دایرۀ مفاهیم کیفی محیطهای مصنوع اضافه شد، همواره تداعیکنندۀ عناصر پنجگانهای است که او از سیمای کالبدی شهر معرفی کرد. این نوع نگاه کالبدمحور موجب تمرکز تحقیقات بعدی بر تصویری شده است که از محیط در ذهن ناظر شکل میگیرد. حال آنکه تصوری که ناظر از مؤلفههای کالبدی در ذهن خود میسازدکمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. <br />هدف: پژوهش حاضر با طرح این سؤال که تصور ذهنی ناظر از محیط کالبدی شامل چه مؤلفههایی است، در پی شناخت بهتر مفهوم خوانایی و ارائۀ مدلی مفهومی از ارتباط مؤلفههاست. <br />روش تحقیق: روش پیشبرد این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی است که ابتدا ضمن مطالعۀ اسناد و آرای صاحبنظران، به بررسی وجوه مختلف تأثیرگذار بر ایجاد تصور ذهنی پرداخته و سپس با استدلال منطقی، ارتباط مؤلفهها را در قالب مدلی مفهومی جهت مطالعۀ جامعتر خوانایی ارائه کرده است. <br />نتیجهگیری: نتایج نشان میدهد، تصوری که از محیط در ذهن ناظر ایجاد میشود علاوه بر مؤلفههای مکانی، شامل مؤلفههای انسانی و زمانی است که میتوان آن را به تصویر ذهنی مکانی شامل زیرمؤلفههای هویت و ساختار، تصویر ذهنی زمانی شامل تجربه فردی، جمعی و رویدادهای اجتماعی، تصویر ذهنی عاطفی شامل حس تعلق به مکان و اجتماع و همچنین ارزیابیهای کالبدی، تاریخی و احساسی دستهبندی کرد. بر این اساس مفهوم خوانایی نه یک ویژگی فیزیکی محیط کالبدی، که مفهومی ذهنی ادراکی و چندبعدی است و سنجش آن تنها براساس شاخصههای فیزیکی یک محیط کالبدی بهنوعی اتکای صرف به لایههای مکانی تصور ذهنی بوده و برای ارزیابی جامعتر از میزان خوانایی ادراکشده باید سایر لایههای زمانی و عاطفی نیز در تصور ذهنی مورد توجه قرار گیرد.
خوانایی,تصویر ذهنی مکانی,تصویر ذهنی زمانی,تصویر ذهنی عاطفی
http://www.bagh-sj.com/article_96570.html
http://www.bagh-sj.com/article_96570_f4830a87c15a5b6f7c0d1e9e0eb059d2.pdf