پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
16
76
2019
09
23
به سوی فرایندی دموکراتیک در برنامهریزی و طراحی شهری؛ ارزیابی وضعیت مداخلۀ شهروندان در برنامهها و پروژههای شهری ایران
5
20
FA
ناصر
براتی
دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران.
nasserbarati1955@yahoo.com
فردین
حیدری
کارشناس ارشد طراحی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران.
f.heidari@edu.ikiu.ac.ir
مانی
ستارزاد فتحی
کارشناس ارشد طراحی شهری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران.
m.sattarzad@edu.ikiu.ac.ir
10.22034/bagh.2019.135523.3627
<strong>بیان مسئله:</strong> به نظر میرسد که امروزه به دلیل نبود دموکراسی مشورتی و مشارکتی، بسیاری از طرحها و برنامههای شهریِ کشور ایران دارای ماهیتی تمامیتخواهانه، تمرکزگرایانه و انحصارطلبانه هستند. وجود اینگونه ناکارآمدیها در مراحل ارائه و اجرا، سببِ نفی حقوق شهروندی و ترجیحات همگانی میشود. لذا، شهروندان در قبال پیامدهای منفیِ ناشی از اقدامات شهری احساس مسئولیت نمیکنند. همینطور، بستر مناسبی هم برای تأثیرگذاری آنها بر مراحلِ مختلف فرایندهای شهری و مطالبۀ حقوق و ارائۀ نظراتشان فراهم نشده است. بدین ترتیب، پروژههای شهرسازیِ کشورمان محوریت و نقش خود را به عنوان عاملی برای ایجاد ثبات و پایداری و ارتقای نقش مردم در توسعه و ادارۀ شهر از دست دادهاند. بنابراین، آنچه در این مقاله به عنوان انگیزۀ اصلی و اساسِ بحث مطرح است، نحوۀ ارتقای دموکراسی شهری در فرایندهای برنامهریزی و طراحی شهری است.<br /><strong>هدف:</strong> هدف اصلی این مقاله، واکاویِ عللِ نبود زمینۀ مداخلۀ دموکراتیک برای شهرنشینان و شهروندان در فرایندهای توسعه و مدیریت شهری، و همچنین یافتن راهحلهایی برای برونرفت از این معضل اجتماعی عمیق و گسترده است.<br />فرضیۀ تحقیق: تحققِ دموکراسی و مشارکت واقعیِ شهروندان در روند توسعۀ فضاهای شهری میتواند به تصمیمگیریهای صحیحتر و کارآمدتر و همینطور اجرای موفقیتآمیزترِ برنامهها و طرحهای شهری بیانجامد.<br /><strong>روش تحقیق:</strong> روش تحقیق در این مقاله از نوع تحلیلِ محتوا و مقایسهای است که طی آن، ضمن مطالعۀ ارکان نظام دموکراتیک، سعی میشود نحوۀ مداخلۀ دموکراتیکِ شهرنشینان در فرایندهای توسعه و مدیریت شهریِ کشور ایران نیز با در نظر گرفتن اصول نظریۀ انتقادی بررسی شود؛ در واقع سعی شده تا از دلِ فرایند نقد و تحلیلِ ماهیت وضع موجود و مقایسۀ آن با ارکان لازم برای تحقق فرایند دموکراتیک شهری، بستری برای ارائۀ یافتهها و راهکارهای پیشنهادی فراهم شود. همچنین، برای جمعآوریِ اطلاعات نیز از مطالعات اسنادی، مصاحبه با مردم و همینطور مشاهدات میدانی استفاده شده است.<br /><strong>نتیجهگیری:</strong> بسیاری از معضلاتِ مربوط به نظامهای شهری کشور ایران، از عوامل غیردموکراتیکی مانند عدمِ مشارکتپذیری، نبودِ همهشمولی، نقض حقوق شهروندی و عدالت شهری، قوانین شهری فاقد مشروعیت، عدم انعطافپذیری و زوال کثرتگرایی نشئت میگیرد. لذا با تمهیدِ معیارهایی همچون کثرت عقاید، همهشمولی، انعطافپذیری، شکلگیری جوامع مردمنهاد، آموزش و گفتمان شهروندی، تنوعپذیری و رعایت حقوق شهروندان به شهر، میتوان این فرایندها را دموکراتیزه و در نتیجه بستری برای بروز شکلی جامع از برنامهریزی و طراحی شهری دموکراتیک فراهم کرد؛ فرایندی که با ایجاد فرصتهای برابر منجر به تقویت دموکراسی شهری میشود و به جایگاه مردم، نه به عنوان مشکل بلکه بهمثابه راه حل، ارج مینهد.
دموکراسی مشورتی و مشارکتی,عدالت شهری,مشارکت اجتماعی,شهرسازی دموکراتیک,حق به شهر
http://www.bagh-sj.com/article_93430.html
http://www.bagh-sj.com/article_93430_e0724ba68bc500445cc6f8bd22bdb714.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
16
76
2019
09
23
فرایند تهیۀ برنامههای توسعۀ شهری و تبیین انواع مغالطه در زمان پاسخگویی به افکار عمومی؛ نمونۀ موردی: کارگاههای ایسنا در نقد طرح جامع تهران
21
30
FA
محمدصالح
شکوهی بیدهندی
استادیار دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.
saleh.shokouhi@gmail.com
10.22034/bagh.2019.100892.3261
<strong>بیان مسئله:</strong> این مقاله با توجه به انتشار کتاب «نقد و بررسی طرح جامع تهران 86» از سوی پژوهشکدۀ نظر تهیه شده است. در حال حاضر حدود 10 سال از تصویب طرح جامع تهران میگذرد. مرور تلاش تعدادی از استادان دانشگاه در جهت تهیۀ طرح جامع، که با حمایت گروهی از متخصصان همراه شد و به تشکیل جلسات مناظره در خبرگزاری ایسنا منجر شد، مثال مناسبی برای ارزیابی جایگاه نظر کارشناسی در روند تهیۀ طرحهای توسعۀ شهری در ایران است. این مقاله، بهخصوص بر روی «نحوۀ پاسخگویی» تهیهکنندگان طرح جامع تهران (مشاور و کارفرما) در دفاع از طرح متمرکز است و تلاش بر این نکته بوده که نشان دهد چگونه انواع مغالطه در این پاسخها قابل تشخیص و تبیین است. تشریح این بحث احتمالاً میتواند کمک کند تا در آینده، زمانی که برنامهریزان شهری در مقام پاسخگویی نسبت به تولیدات خود هستند، بیشتر احساس مسئولیت کنند و به نقد پاسخ گویند، یا واقعاً برای رفع نقص مورد اشارۀ منتقدان تلاش کنند.<br /><strong>هدف:</strong> هدف این پژوهش تبیین انواع مغالطه در زمان پاسخگویی مسئولان تهیۀ طرح جامع تهران به منتقدان است.<br /><strong>روش پژوهش:</strong> روش تحقیق در این مطالعه، روش تحلیل گفتمان است. بر این اساس، مباحث 9 کارگاه مناظرۀ ایسنا بازخوانی شده و بهویژه پاسخهای تهیهکنندگان طرح جامع بررسی و در انطباق با چارچوب نظری، برگرفته از آرای «آرتور شوپنهاور» دربارۀ انواع مغالطه، دستهبندی شدهاند.<br /><strong>نتیجهگیری:</strong> یافتههای مطالعه نشان میدهد که میتوان سه دستۀ کلی از پاسخ نسبت به انتقادات ارائه داد. دستۀ اول از پاسخها، ضمن پذیرش برخی انتقادات، اشاره میکند که از آنجا که این انتقادات به پروژههای پیشین هم وارد بوده است، نمیتوان آنها را در این طرح هم اصلاح کرد. دستۀ دوم از پاسخها، به جای پاسخ به نقد، با بیانی مبهم، تلاش به متهمکردن منتقدان میکند. دستۀ سوم نیز، به منتقدان پیشنهاد مشارکت میدهد. پیشنهاد وسوسهانگیزی که منتقد را به سکوت وا میدارد. نکتۀ مشترک در هر سه روش این است که تلاشی برای رفع نقص یا پاسخگویی به نقدها ندارند.
پاسخگویی,مغالطه,طرح جامع تهران
http://www.bagh-sj.com/article_93431.html
http://www.bagh-sj.com/article_93431_de8fac4581dea1db6f3da8f1e043635f.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
16
76
2019
09
23
تحلیل نقش روش زندگی طبقات اجتماعی در الگوی مسکن؛ نمونۀ موردی: خانههای اواخر دورۀ قاجار و اوایل پهلوی در اردبیل
31
44
FA
پریسا
محمدحسینی
دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.
parisamh22@gmail.com
علی
جوان فروزنده
استادیار گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.
alijavanforouzande@gmail.com
اسماعیل
جهانی دولت آباد
گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران؛ استادیار جامعهشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
sml.jahani@gmail.com
علی اکبر
حیدری
گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران؛ استادیار معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه یاسوج، ایران.
aliakbar_heidari@iust.ac.ir
10.22034/bagh.2019.138376.3667
<strong>بیان مسئله:</strong> انسانها بر مبنای شیوۀ زندگی خود، نحوۀ سازماندهی، نوع و ساختار سکونتگاههای خود را شکل میدهند. در یک محیط ثابت وجود اختلافهایی در سرمایههای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و نمادین به شکلگیری طبقات اجتماعی مختلف و بالطبع به تفاوتهایی در روش زندگی میانجامد. بر همین اساس جستجو در چگونگی اثرپذیری الگو و ساختار خانههای طبقات اعیان و متوسط شهری اردبیل در اواخر دورۀ قاجار و اوایل دورۀ پهلوی از وضعیت طبقۀ اجتماعی ساکنان، از طریق بررسی تمایزها در ترکیب سرمایهها و روش زندگی، مسئلۀ اصلی تحقیق را شکل داده است.<br /><strong>هدف:</strong> اهمیت و ضرورت تحقیق در توجه به گونههای مختلف مسکن، بهویژه خانههای طبقۀ متوسط، پرتوافکنی بر بخشی از تاریخ معماری شهر اردبیل و توجه به نقش مؤلفههای غیرکالبدی (فرهنگ و جامعه) در معماری مسکونی است. تبیین تأثیر سرمایههای طبقات اعیان و متوسط جامعه در شیوۀ زندگی، و چگونگی اثرپذیری ساختار خانهها از روش زندگی در نمونههای موردی هدف تحقیق حاضر است.<br /><strong>روش تحقیق:</strong> روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. پس از تحلیل ابعاد کالبدی-فضایی خانهها، طی یک بررسی تطبیقی، تأثیر روش زندگی بر ساختار خانهها براساس نسبتهای سرمایه در طبقات اعیان و متوسط مورد بحث قرار گرفته است. اطلاعات مورد نیاز از طریق روشهای مطالعات اسنادی، مصاحبه، مشاهده و بررسیهای میدانی استخراج شده است.<br /><strong>نتیجهگیری:</strong> براساس نتایج تحقیق، تفاوت عمده میان طبقات اعیان و متوسط شهر اردبیل در اواخر دورۀ قاجار و اوایل پهلوی که موجب تفاوتهای کالبدی و فضایی در خانهها شده است، متأثر از میزان سرمایههای اقتصادی آنها بوده است. مردم اردبیل در بسیاری از مؤلفههای سرمایههای اجتماعی و فرهنگی دارای اشتراکاتی با یکدیگر بودهاند. در این میان آنچه موجب تمایز طبقات میشده، نوع برخورد متفاوت در قبال این مؤلفهها بوده است، بهنحوی که طبقۀ اعیان اغلب در مواجهه با موضوعاتی چون جایگاه، روابط و هویت اجتماعی، سلیقه، ذائقه و... به صورت پرتکلفتر و همراه با القای حس تمایز و تفاخر عمل میکردند. نمود فضایی-کالبدی این موارد را میتوان در ورودی، نما، فضای مهمان، فضاهای خدماتی، اثاث خانه، تزئینات و... در خانههای طبقۀ اعیان و متوسط مشاهده کرد.
روش زندگی,طبقات اجتماعی,طبقه متوسط,الگوی مسکن,اردبیل
http://www.bagh-sj.com/article_93432.html
http://www.bagh-sj.com/article_93432_df965935b4d17bc31a657a57e362c97d.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
16
76
2019
09
23
نقش رویکرد منظرین در ارتقای رضایتمندی از محیط شهری
45
56
FA
مریم
مجیدی
0000-0002-8802-5688
گروه معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
maryam_majidi85@yahoo.com
سید امیر
منصوری
استادیار گروه معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.
seyedamir.mansouri@gmail.com
ژاله
صابرنژاد
0000-0002-8119-0760
استادیار گروه معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
jsabernejad@yahoo.com
ناصر
براتی
دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران.
nasserbarati1955@yahoo.com
10.22034/bagh.2019.183817.4091
<strong>بیان مسئله:</strong> رضایتمندی فرایند داوری مثبت نسبت به پدیدهها است و تحت تأثیر مؤلفههایی ایجاد میشود که این مؤلفهها به پایگاه نظری مورد مطالعۀ آن وابسته است. امروزه در شهرها شاهد افزایش کمّی پروژههای منظر شهری هستیم؛ اما این مسئله که چرا این پروژهها از نظر کیفی نتوانستهاند رضایت مخاطب را جلب کنند و تأثیر عمدهای در کیفیت محسوس شهر و داوری مثبت شهروندان برجای بگذارند، محل پرسش است. بنابراین، سؤال اصلی این پژوهش این است که چه نسبتی میان مؤلفههای رویکرد منظرین و مؤلفههای رضایتمندی وجود دارد؟ <br /><strong>هدف:</strong> هدف پژوهش، افزایش میزان رضایتمندی مخاطب از پروژههای منظر شهری و به تبع آن از شهر، و تعریف پایگاه اختصاصی برای پروژههای منظر شهری است.<br /><strong>روش تحقیق:</strong> روش تحقیق به صورت کیفی و تحلیل محتوای آثار است. ابتدا مفهوم رضایتمندی و متغیرهای تأثیرگذار بر آن بررسی و تعریف جدیدی از رضایتمندی ارائه شده است. سپس در خصوص مفهوم منظر، به مطالعۀ دیدگاه متخصصان پرداخته شده و در نهایت ارتباط میان رویکرد منظرین و مؤلفههای تأثیرگذار بر رضایتمندی بررسی شده است.<br /><strong>نتیجهگیری:</strong> نتایج این پژوهش نشان داد که رضایتمندی و رویکرد منظر در توجه به ذهن مخاطب اشتراک دارند؛ اما، صفت اختصاصی رویکرد منظر، در توجه توأمان به هردو وجه عینی و ذهنی پدیده است که اصولاً قادر نیست آنها را به طور مستقل و جداگانه مورد توجه قرار دهد؛ در نتیجه، به این دلیل که حتی فاکتورهای عینی نیز برحسب تفسیر ذهنی دگرگون میشوند، رویکرد منظر برای کسب رضایتمندی شرایط بهتر و مناسبتری را فراهم میکند؛ زیرا براساس این رویکرد عین و ذهن برای معرفی یک پروژه عملکردی همزمان دارند و اگر یک فضای شهری به عنوان یک منظر شناخته شود، دیگر قابلیت تفکیک ابعاد مختلف آن، از جمله ماده و معنا، وجود ندارد.
رضایتمندی,رویکرد منظرین,عینیت و ذهنیت
http://www.bagh-sj.com/article_93423.html
http://www.bagh-sj.com/article_93423_8f82b6e0cfcc5550c59f020757ccc167.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
16
76
2019
09
23
معماری میانافزا؛ رویکردی میانرشتهای برای طراحی در بافت تاریخی؛ نمونۀ موردی: مجموعۀ تجاری مشروطه در بافت تاریخی بازار تبریز
57
68
FA
مینو
قره بگلو
استادیار دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران.
minoo_gha@yahoo.com
احد
نژادابراهیمی
0000-0001-6025-1942
استادیار گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران.
ahadebrahimi@tabriziau.ac.ir
ایلقار
اردبیلچی
دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران.
e.ardabilchi@tabriziau.ac.ir
10.22034/bagh.2019.142666.3713
<strong>بیان مسئله:</strong> معماری میانافزا در بافت تاریخی، رویکردی بینرشتهای است؛ به همین دلیل باید در چارچوبی که حاصل تعامل میان معماری، شهرسازی و مرمت است، مورد بررسی قرار گیرد. عدم توجه به این تعامل آسیبهای جبرانناپذیری را به ارزشهای بافتهایی تاریخی چون بازار تبریز وارد کرده است و مانعی برای تحقق انتظارات از معماریهای میانافزا به آن میشود.<br /><strong>هدف:</strong> هدف این پژوهش، تبیین معماری میانافزا در بافت تاریخی در چارچوبی تعاملی میانِ حوزههای شهرسازی، معماری و مرمت است تا منجر به بررسی چیستی آن و تدوین الگوی طراحی و ارزیابی در قالب دیدگاه میانرشتهای شود. در ادامه نیز مبتنی بر این الگو، مجموعۀ مشروطه واقع در بازار تاریخی تبریز مورد ارزیابی قرار میگیرد. <br /><strong>روش تحقیق:</strong> روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی از جنبۀ کاربردی است؛ بنابراین در این تحقیق، با مطالعۀ نظریات مرتبط با مقولۀ معماری میانافزا در بافت شهری-تاریخی، الگویی که روابط بینرشتهای را تبیین میکند، ارائه شده و مبنای موردپژوهشی قرار گرفته است.<br /><strong>نتیجهگیری:</strong> بررسیها نشان میدهد معماری میانافزا در نگرش میانرشتهای در حوزۀ شهرسازی، معیارهای مطرح در توسعۀ هوشمند، پایدار و نوشهرگرایی، در حوزۀ مرمت، اهداف معین در مرمت شهری و مرمت معماری، و در حوزۀ معماری، طراحی محافظهکارانه، معاصرساز و اعتدالگرایانه را مدنظر قرار میدهد. نگرش میانرشتهای باعث تبیین معماری میانافزا در قالب الگویی رفت و برگشتی بین حوزههای مؤثر میشود. بررسی میانافزایی مجموعۀ تجاری مشروطه در بازار تاریخی تبریز نشان میدهد که این بنای میانافزا، از منظر حفاظت، رویکرد مرمت شهری، از منظر شهرسازی، رویکرد توسعۀ پایدار و نوشهرگرایی و از منظر معماری، رویکرد معاصرسازی دارد. تحلیل بر مبنای جدول سوات (SWOT) نیز نشان میدهد که افزودن این ساختار جدید در کنار نقاط قوت و پتانسیلها، موجب ایجاد نقاط ضعف و تهدیدهایی نیز شده است که باید براساس راهبردهای قوت-تهدید، قوت-فرصت و ضعف-فرصت رفع شوند.
میانافزایی,بافت تاریخی,معماری,حفاظت,شهرسازی,بازار مشروطه,تبریز
http://www.bagh-sj.com/article_93433.html
http://www.bagh-sj.com/article_93433_f6379bea34879d0d580a16e6b1e63742.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
16
76
2019
09
23
تمدن اتروسک؛ منشأ پیدایش «انتظام هندسی» در باغسازی روم باستان
69
80
FA
مرتضی
همتی
0000-0002-5898-559X
پژوهشگر دکتری معماری منظر، دانشکده معماری پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
hemmati.m@ut.ac.ir
فرشاد
بهرامی
0000-0001-8143-7842
دپارتمان معماری منظر، دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
farshad.bahrami@ut.ac.ir
حشمت اله
متدین
دانشکده معماری، پردیس هنر های زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
motedayn@ut.ac.ir
10.22034/bagh.2019.173112.4008
<strong>بیان مسئله:</strong> شیوۀ باغسازی رومی، یکی از مهمترین محصولات فرهنگی امپراتوری روم باستان است. اگرچه بسیاری از وجوه فرهنگی روم دنبالهرو تمدن یونان است، ولی باغسازی رومی از ویژگیهای ساختاری باغسازی یونان تبعیت نمیکند و به نظر میرسد پیرو اندیشههای دیگری است. این شیوه برخلاف باغسازی یونانی که فاقد سازماندهی منظم هندسی است، از انتظامی محوری و راستگوشه پیروی میکند. صاحبنظران تاکنون دیدگاههای متعددی برای توجیه پیدایش این شکل از انتظام در باغسازی روم عنوان کردهاند، با این حال همچنان ابهامات فراوانی در این فرضیهها وجود دارد. علاوه بر این، اتروسکها که پیش از شکلگیری امپراتوری روم، در منطقۀ توسکانی ایتالیا سکنی داشتند، بر بسیاری از دستاوردهای فرهنگی تمدن روم و پس از آن اثرگذار بودهاند؛ همچنین «اهمیت قدسی انتظام» در باورها و اندیشۀ این قوم که در شیوۀ ساخت شهرها، معابد و سایر بناهای بهجامانده از ایشان مشهود است، شاید بتواند به عنوان ریشۀ پیدایش انتظام در باغسازی رومی قابل بررسی باشد.<br /><strong>هدف:</strong> این پژوهش در پی آن است تا با تحلیل و نقد آرای موجود و ارائۀ شواهد نو و با بیانی جدید، به توضیح «ریشۀ انتظام» در شیوۀ باغسازی رومی بپردازد. <br /><strong>روش تحقیق:</strong> پژوهش حاضر با روشی تفسیری-تاریخی با تحلیل و طبقهبندی دادههای موجود مبتنی بر باستانشناسی در تلاش است به تفسیر جدیدی از موضوع دستیابد. همچنین در بخشهایی جزئی نیز از روش تحلیل محتوا برای تفسیر و نقد برخی از اسناد مکتوب بهره میبرد.<br /><strong>نتیجهگیری:</strong> این جستار با تردید در ادبیات موجود، ریشههای اتروسک را به عنوان امکانی جدید در توضیح پیدایش انتظام هندسی باغسازی رومی معرفی میکند.
باغسازی رومی,تمدن اتروسک,باغسازی یونانی,انتظام هندسی
http://www.bagh-sj.com/article_93526.html
http://www.bagh-sj.com/article_93526_597038d94da0f463bd6c20bceb8ae13e.pdf