ORIGINAL_ARTICLE
تحولات منظر شهری همدان در دوره پهلوی اول؛ تأثیر خیابانهای نفوذی بر مرکز شهر همدان
بیان مسئله: شهر همدان با سابقه تاریخی پیش از اسلام، تا دوره پهلوی اول از منظر سنتی غنی برخوردار بود. «کارل فریش»، مهندس آلمانی، با ایده احداث خیابانهای نفوذی تغییری بزرگ در منظر شهری همدان ایجاد کرد. احداث میدانی وسیع در تقاطع شش خیابان نفوذی با فواصل مساوی، پدیدآورنده نقطة عطفی مؤثر در منظر شهری همدان بود. این طرح که به تقلید از جریان معماری و شهرسازی قرن 19 شهرهای اروپایی به عنوان نماد اقتدار و تجدد ساخته شد، شبیه یک چرخدنده صنعتی بود که از میان بافت تاریخی، مرکز و بازار همدان میگذشت. مداخله کارل فریش به لحاظ شکلی با آنچه از گذشته در منظر شهر همدان تداوم داشت هماهنگ نبود؛ حجم ساختوساز نیز به اندازهای بود که در نگاه کلی به نقشة شهر به نظر میرسید سیمای شهری همدان به صورت اساسی دگرگون شده باشد.هدف: این پژوهش با مبنا قراردادن رویکرد سیستمی در تحلیل منظر شهری، تأثیر احداث خیابانهای نفوذی، به مثابه یک اقدام اقتداگرایانه از طرف مدیریت شهری بر منظر شهری همدان را در دوره پهلوی اول تحلیل میکند.روش تحقیق: پژوهش حاضر یک مطالعه تاریخی-تحلیلی است که با استنباط از دادههای سازمان فضایی، به تفسیر منظر شهری همدان خواهد پرداخت.نتایج پژوهش: تغییرات گسترده سیمای شهر در دوره پهلوی اول از طریق احداث خیابانهای نفوذی در شهرهای بزرگ همچون تهران، مشهد و رشت این نظریه را تقویت میکند که تغییر ساختار شهر میتواند به تحول منظر شهری بیانجامد. اما این اقدام در همدان غیر از تغییرات کالبدی در معماری خیابان و ایجاد نظام دسترسی جدید، تغییر جدی در منظر شهر ایجاد نکرده و دلیل اصلی این عدم تغییر، تداوم تشخص مرکز بعد از مداخلات گسترده است.
http://www.bagh-sj.com/article_103477_1130ad3d5dbe41ed9f09a4e09e8d5745.pdf
2020-02-20
5
14
10.22034/bagh.2020.185773.4113
منظر شهری
سازمان فضایی
خیابان نفوذی
مرکز شهر
همدان
فرشاد
بهرامی
farshad.bahrami@ut.ac.ir
1
کارشناسی ارشد معماری منظر، دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.
AUTHOR
محمد
آتشینبار
atashinbar@ut.ac.ir
2
پست دکتری مطالعات منظر شهر اسلامی، مدرسه کاربردی عالی پاریس، فرانسه.
LEAD_AUTHOR
آتشینبار، محمد. (1394). منظر خیابان نفوذی؛ تأثیر خیابانهای نفوذی بر منظر شهری پاریس. مجله منظر، 7 (30)،54-64.
1
اذکایی، پرویز. (1380). همدان نامه، بیست گفتار دربارة مادستان. چاپ اول. همدان: انتشارات نشر مادستان.
2
ایزدی، محمد سعید و شریفی، عادل. (1394). ارزیابی طرح کارل فریش بر پیکرهبندی ساختار فضایی بافت قدیمی شهر همدان (با استفاده از تکنیک ساخت فضایی). باغ نظر، 12 (35)، 15-26.
3
بنبک. (1397). میدان مرکزی همدان نماد شهرسازی مدرن. تاریخ مراجعه: 6/7/1397. قابل دسترسی در: http://www.banbak.com/hamedan-imam-square/.
4
خبرگزاری تسنیم. (1395). ظهر عاشورا در همدان. تاریخ مراجعه: 6/7/1397. قابل دسترسی در: https://tn.ai/1210802
5
رحیمیون، علیاصغر. (1395). در جستوجوی هویت شهر همدان. چاپ اول. وزارت راه و مسکن و شهرسازی.
6
زارعی، محمد ابراهیم. (1390). ساختار کالبدی-فضایی شهر همدان از آغاز دورة اسلامی تا پایان دورة قاجار براساس مدارک و شواهد موجود. نامه باستانشناس، 1 (1)، 57-82.
7
صفری، سهیلا؛ شیخ نوری، محمد امیر و شهرام یوسفی. (1393). اعتراض مردم به نوسازی شهری در دورة پهلوی اول (مطالعه اسناد عرایض مجلس شواری ملی _ مجلس ششم تا هشتم تقنیه). تحقیقات تاریخ اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 4 (1)، 29-60
8
فندرسکی، سیدرضا. (1357). انقلاب اسلامی در همدان. روزنامه اطلاعات: همدان. تاریخ مراجعه: 6/7/1397. قابل دسترسی در: http://22bahman.ir/show.php?page=post&id=15399.
9
لسترنج، گی. (1364). جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی. (ترجمه محمود عرفان). تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
10
مخلص، فرنوش. (1396). ساختار چند هستهای مدینههای مراکش. هنر و تمدن شرق، 5(12)، 15-22.
11
منصوری، سید امیر. (1386). دو دورة سازمان فضایی در شهر ایرانی: قبل و بعد از اسلام. باغ نظر، 4 (7)، 49-60.
12
منصوری، سید امیر. (1392). سازمان فضایی در شهر اسلامی ایران. هنر و تمدن شرق، 1(1)، 51-62.
13
منصوری، سید امیر و دیزانی، احسان. (1395). سیر تحول سازمان فضایی شهر قزوین از ابتدا تا دوران معاصر. چاپ اول. تهران: انتشارات پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر.
14
مطراقچی، نصوح. (1379). در بیان منازل سفرعراقین سلطان سلیمان. (ترجمه رحیم رئیس نیا). تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
15
مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات. (1377). انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک. جلد سوم. تهران: چاپ اول.
16
همتی ازندریانی، اسماعیل و خاکسار، علی. (1392). نگاهی به تپه هگمتانه در بافت شهری همدان در دورههای تاریخی و اسلامی. مجموعه مقالات یک روزة باستانشناسی هگمتانه (در بزرگداشت استاد دکتر محمدرحیم صراف). تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری.
17
Anas, A.; Arnott, R. & Smal, K. (1998). Urban Spatial Structure. Journal of Economic Literature, 36(3), 1426-1464.
18
Asadollahi, M. & Zakerhaghighi, K. (2015). Investigation and Analysis of Spatial Structure of Metropolitan Hamedān Using Alen Bertod Model. WALIA Journal, 31(2), 67-73.
19
Ballard, P. (2005). The Church at the Centre of the City. The Expository Times, 116(8), 253-258.
20
Banister, D. (1992). Energy Use, Transport and Settlement Patterns. Sustainable Development and Urban Form,5(4),282-286.
21
Bertuad, A. (2004). The Spatial Organization of Cities: Deliberate Outcome or Unforeseen Consequence? UC Berkeley: Institute of Urban and Regional Development.
22
Burrough, P. A. & Frank, A. U. (1996). Geographic Objects with Indeterminate Boundaries. London: Taylor and Francis.
23
Caves, R. W. (2005). Encyclopedia of the City. London and New York: Routledge.
24
Collis, C; Berkeley, N. & Fletcher D. R. (2000). Retail Decline and Policy Responses in District Shopping Centres. Town Planning Review, 71(2), 149-168.
25
ECOTEC Research and Consulting Limited. (1993). Ecotec Research and Consulting Limited. London: HMSO.
26
Evans, R. (1997). Regenerating Town Centers. Manchester: Manchester University Press.
27
Heath, T. (2001). Revitalizing Cities:Attitudes toward City-Center Living in the United Kingdom. Journal of Planning Education and Research, 20(4), 464-475.
28
Karami, S.; Fakhrayee, A. & Karami, S. (2015). Studying the Effect of Accessibility and Vitality on Urban Space Efficiency in Iran (Case Study: Hamedān City). International Journal of Architecture and Urban Development, 5(1), 33-40.
29
Murphy, R. E. & Vancem J. E. (1954). Delimiting the CBD. Economic Geography, 30(3), 189-222.
30
Nejad, SE. Ebrahimi, A. (2018). Form worn-out texture to improvement and reconstruction. Herald National Academy of Managerial Staff of Culture and Arts, (2)1, 189-196.
31
Newman, P. (1992). The Compact City: An Australian Perspective. Built Environment, 18(4), 285-300.
32
Newman, P. W. G. & Kenworthy, J. R. (1989). Gasoline Consumption and Cities. Journal of the American Planning Association, 55(1), 24-37.
33
Portas, M. (2014). Why Our High Streets Still Matter: A Think Piece. London: Portas Agency.
34
Powe, N. & Hart, T. (2009). Competing for the custom of small town residents: exploring the challenges and potential. International Journal of Retail & Distribution Management, 37(9), 732-747.
35
Thompson, J.; Benson, M. & McDonagh, P. (2015). The Social and Economic Impact of Improving a Town Centre: The Case of Rotherham. Local Economy 30(2), 231-348.
36
Thurstain-Goodwin. M. & Unwin, D. (2000). Defining and Delineating the Central Areas of Towns for Statistical Monitoring Using Continuous Surface Representations. Transactions in GIS, 4(4), 305-317.
37
Tyrwhitt, J.; Sert J. L. & Rogers, E. N. (1952). The Heart of the City: Towards the Humanization of Urban Life. London: Lund Humphries.
38
Varmazyar, M. & Sajadzadeh, H. (2014).The Role of Urban Structure in Pedestrian-Orientation Capability (Case Study: Hamedān City). Merit Research Journals, 2(4), 48-64.
39
ORIGINAL_ARTICLE
ارزیابی کیفی ابعاد حسی فضا در بازارهای تاریخی از منظر استفادهکنندگان (مطالعه موردی: بازار قزوین)
بیان مسئله: ادراک عبارت است از تجربه حسی ما از دنیای پیرامون، که مستلزم شناخت محرکهای محیطی و اقدامات واکنشی به این محرکهاست. معماری قلمرو چندگانه از تجارب حسی است که متقابلاً روی یکدیگر تأثیر میگذارند و درون همآمیخته میشوند و زمینه ادراک از یک فضا را فراهم میآورند. در طول تاریخ، -بازارهای سنتی ایران- با مجموعهای وسیع از کاربریها و بناهای جنبی، مرکز جنبوجوش شهرها و تعاملات اجتماعی بودند. این بازارهای سرپوشیده که یادگار باارزشی از دوران قبل از مدرنیته هستند را میتوان برخلاف پاساژها و مراکز خرید معاصر، فضاهایی چند حسی دانست که موجب ایجاد حس تعلق مکان در استفادهکنندگان از خود میشدند. اهداف پژوهش: پژوهش حاضر با توجه به اهمیت نظام ادراکات حسی در ادراک فضایی و نقشی که این ادراک میتواند بر فرآیند شناخت و رفتار بگذارد، به بررسی کیفی ابعاد حسی فضا از منظر مخاطبان در بازار قزوین میپردازد.روش پژوهش: جهت دستیابی به هدف تحقیق در جمعآوری دادهها از روش تاریخی-توصیفی و در تحلیل آنها از روش تحلیلی-تطبیقی استفادهشده است. همچنین گرداوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانهای و بررسیهای میدانی حاصل گشته است. نتیجه گیری: نتایج تحقیق حاکی از آن است که پاسخگویی مناسب به ابعاد مختلف نظام حسی در بازارهای تاریخی باعث خلق محیطی چند حسی در عین حفظ تداخل دامنه حسی شده است. شناخت کیفی ابعاد حسی فضا در این تحقیق مشخص کرد که منظر بصری بیشترین نقش را در ادراک محیط داشته و به همراه منظر لمسی در طول روز تقریباً ثابت میباشند. از سوی دیگر منظر صوتی و منظر شیمیایی بهعنوان دو محرک تأثیرگذار در غنای حسی محیط مطرح هستند که نسبت به سایر محرکهای محیطی تغییرات بیشتری در طول روز دارند.
http://www.bagh-sj.com/article_103480_a18fbe0dd55696040aabd04e09d0810a.pdf
2020-02-20
15
30
10.22034/bagh.2019.168924.3972
ادراک محیط
معماری چند حسی
بازار ایرانی
بازار قزوین
جواد
صمدی
pendarepaydar@yahoo.com
1
گروه معماری، دانشکده معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، نقده، ایران
AUTHOR
داریوش
ستارزاده
sattarzadeh@iaut.ac.ir
2
دکترای شهرسازی، استادیار دانشکده معماری و هنر، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
LEAD_AUTHOR
لیدا
بلیلان اصل
lidabalilan@hotmail.com
3
دانشکده معماری و هنر دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز
AUTHOR
ایروانی، محمود و خداپناهی، محمدکریم. (1397). روانشناسی احساس و ادراک. تهران: سمت.
1
آتکینسون، ریتا ال. (1391). زمینۀ روانشناسی احساس و ادراک (ترجمۀ حسین ابراهیمی مقدم). تهران: فارابی.
2
براتی، ناصر و کاکاوند، الهام. (1392). ارزیابی تطبیقی کیفیت محیط سکونت شهری با تأکید بر تصویر ذهنی شهروندان، مطالعۀ موردی: شهر قزوین. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، (18)، 25-34.
3
بِرک، اُگوستن. (1387). منظر، مکان، تاریخ (ترجمۀ مریمالسادات منصوری). باغ نظر، 5(9)، 81-90.
4
پاکزاد، جهانشاه و بزرگ، حمیده. (1391). الفبای روانشناسی محیط برای طراحان. تهران: آرمانشهر.
5
تقدیر، سامانه. (1396). تبیین مراتب و فرایند ادراک انسان و نقش آن در کیفیت خلق آثار معماری براساس مبانی حکمت متعالیه. پژوهشهای معماری اسلامی، 5 (14)، 48-69.
6
حبیبی، لیلا و محمودی پاتی، فرزین. (1396)، از بازار تا پاساژ: تحلیلی بر سیر تحولات فضاهای تجاری مدرن در شهر تهران. باغ نظر، 14(49)، 43-52.
7
حناچی، پیروز و آزاد ارمکی، مرضیه. (1391). ادراک بصری محلۀ چیذر توسط نوجوانان چیذری. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، (7)، 87-98.
8
دویران، اسماعیل؛ خدایی، داوود؛ غلامی، سعید و دانشدوست، مهرداد. (1391). سنجش مؤلفههای آسایش بصری در منظر شهری، با تأکید بر محلۀ حسینیۀ اعظم زنجان. جغرافیا و مطالعات شهری، 1(3)، 21-49.
9
سلیمانی، علیرضا؛ آفتاب، احمد؛ اسدی، عیسی؛ کان، مریم و مجنونی، علی. (1396). بررسی تأثیر طراحی شهری بر رفتار و اخلاق شهروندان، مطالعۀ موردی: خیابانهای امام، مدرس و کاشانی ارومیه. پژوهشهای جغرافیایی برنامهریزی شهری، 5(2)، 289-314.
10
سوهانگیر، سارا و نصیر سلامی، محمدرضا. (1396). ارتقای کیفیت طراحی فضاهای معماری، با بهکارگیری مکانیسمهای عملکردی حواس. مدیریت شهری، (47)، 493-504.
11
شاهچراغی، آزاده و بندرآباد، علیرضا. (1394). محاط در محیط: کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی. تهران: نشر جهاد دانشگاهی.
12
شاهچراغی، آزاده. (1388). تحلیل فرایند ادراک محیط باغ ایرانی براساس نظریۀ روانشناسی بومشناختی. هویت شهر، 3(5)، 71-84.
13
شرقی، علی؛ مطوف، شرف و اسدی، سعیده. (1396). تحلیل نقش ادراک خطر بر رفتار محیطی هنگام زمینلرزه در مجموعۀ گنجعلیخان و بازار کرمان.مطالعات شهر ایرانی اسلامی، (28)، 77-86.
14
صالحینیا، مجید و نیرومند شیشوان، مهدیه. (1397). تبیین نقش مؤلفههای منظر حسی مبتنی بر حواس در کیفیت ادراک حسی محیطی گذر ارگ جدید تبریز. مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، 8(31)، 19-31.
15
طراوت، محدثه. (1392). مکانهای چندحسی با رویکرد یادداشتبرداری حسی و نمادگذاری برای حواس در فضاهای شهری، نمونۀ موردی: محلۀ جلفای اصفهان. پایاننامۀ کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشکدۀ معماری، دانشگاه هنر اصفهان، ایران.
16
عباسی، زهرا؛ حبیب، فرح و مختاباد امریی، سیدمصطفی. (1394). تدوین اصول و معیارهای ادراک فضایی در معماری بازارهای سنتی. مدیریت شهری، 14(39)، 291-316.
17
گلکار، کوروش. (1387). محیط بصری شهر، سیر تحول از رویکرد تزیینی تا رویکرد پایداری. علوم محیطی، 5(4)، 95-113.
18
لطفی، افسانه و زمانی، بهادر. (1393). نقش مؤلفههای منظر حسی در کیفیت محورهای مجهز محلی، مطالعۀ موردی: محور علیقلی آقا در اصفهان. مطالعات شهری، 4(13)، 43-56.
19
معینی، سیدحسن. (1391). بصریت اخلاقی در معماری معاصرۀ زیر سؤال رفتن یک سنت. کیمیای هنر، 1(3)، 25-34.
20
مکاندرو، فرانسیس تی. (1392). روانشناسی محیطی (ترجمۀ غلامرضا محمودی). تهران: ونیا.
21
منصوری، سیدامیر. (1389). چیستی منظر شهری. منظر، 2(9)، 30-33.
22
هال، ادوارد. (1385). بعد پنهان (ترجمۀ منوچهر طبیبیان). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
23
Campbell, R. (2002). Barcelona. Boston Globe, Ritrived from www.bostww.boston.com.
24
Carmona, M., Tim, T. Oc. & Tiesdell, S. (2003). Public Places, Urban Spaces, the Dimensions of Urban Design. , Londan: Architectural press.
25
Degen, .M. M. (2008). Sensing Cities: Regenerating Public Life in Barcelona and Manchester. London: Routledge studies in Human Geography.
26
Hazreena, H. (2010). Using the sensory garden as a tool to enhance the educational development and social interaction of children with special needs. Support for Learning, 25(1), 25-41.
27
Holl, S. (1994). Phenomenal zones. In Questions of Perception: Phenomenology of Architecture (pp. 40-42). Tokyo: AU Punl.
28
Mount, H. & Cavet, J. (1995). Multi- sensory enviroments: an exploration of their potential for young people with profound and multiple learning difficulties. British Journal of Special Education, 22(2), 52-55.
29
Picker, J. M. (2003). Victorian Soundscapes. Oxford: Oxford University Press.
30
Rodaway, P. (1994). Sensuous Geographies. London & New York: Routledge.
31
ORIGINAL_ARTICLE
مطالعۀ تطبیقی هندسۀ شطرنجی در شهرسازی و نقاشی دوران پهلوی
یانمسئله: طی دوران پهلوی، مدرنیزاسیون آمرانه با حمایتِ حاکمیت تمام حوزههای فرهنگ، هنر و جامعه را دربرگرفته بود. در این دوران همانطور که تهران سیمای جدیدی به خود گرفته و دستاوردهای شهرسازی قاجار را نادیده و شهرسازی مدرن را جایگزین آن میکند، نقاشی نیز سنت تصویری بازنمای کمالالملکی را پشت سر گذاشته و رویکرد نوگرای را در پیش میگیرد. سعی این مطالعه، تطبیق نقاشی نوگرا و شهرسازی مدرن در بستر مدرنیزاسیون و رواج رویکردهای مدرنیستی دوران پهلوی از نقطهنظری جدید است. این مطالعۀ موازی و بیناحوزهای بیانگر رخدادهای است که در یک لحظۀ کوتاه از تاریخ براساس بنیانهای نظری یکسان شکل گرفته و به پیدایش فرمها و همچنین محتوای یکسان در شهرسازی و نقاشی دوران پهلوی منتهی شدهاند.هدف: هدف اولیۀ تحقیق بررسی تطبیقی تشابهها و تفاوتهای الگوی هندسی حاکم بر شهرسازی و نقاشی عصر پهلوی است. اما هدفکلی این پژوهش، شکلدادن به مطالعهای بیناحوزهای است، با این فرض که مطالعۀ شیوهمند و بیناحوزهای از نقطهنظر جدید بتواند به افقها و تفسیرهای تازهای راه پیدا کند.روشتحقیق: مقاله به شیوۀ تئوری زمینهای و با نگاهی توصیفی - تحلیلی و با رویکردی تطبیقی، دو حوزۀ شهرسازی و نقاشی را مورد مطالعه قرار خواهد داد و هندسه شطرنجی بهعنوان اصل صوری مشترک در شهرسازی و همچنین آثار نقاشان نوگرایی چون «جلیلضیاءپور» و «مارکو گریگوریان» مورد بررسی قرار خواهد گرفت.نتایج: میتوان مدرنیزاسیون و رواج مدرنیسم هنری را سببساز شکلگیری فرم و محتوای جدید طی دوران پهلوی در شهرسازی و نقاشی دانست. دستیافتن به تفسیرهای جدید از آثار نقاشی و اشتراکات فیمابین دو حوزۀ شهرسازی و نقاشی همچون جدای از تاریخ، توجه به تازگی و امر نو و همچنین رواج فرمهای تازه از یافتههای این مقاله بهشمار میروند.
http://www.bagh-sj.com/article_103481_fd7a00e7513012a002007bf72ddeed42.pdf
2020-02-20
31
38
10.22034/bagh.2019.174011.4031
تهران
شهرسازی مدرن
نقاشی نوگرا
هندسۀ شطرنجی
محمدرضا
نعیمی
mrezan1988@gmail.com
1
دانش آموخته گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر شاهد، تهران، ایران
AUTHOR
محسن
مراثی
marasy@shahed.ac.ir
2
گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
اسعدی، مینو. (1382). مدرنیزم، هویت و سنت در نقاشی معاصر ایران. جلوه هنر، (23)، 4- 13.
1
اسماعیلزاده، خیزران، قزوینی، پریسا. (1396). نقش گفتمانهای متآثر از ملیت بر ساخت گرایشهای هنر نوگرای ایران عصر پهلوی. جامعهشناسی هنر و ادبیات، (1)، 109 - 132.
2
پاکباز، رویین. ( 1395). دایره المعارف هنر. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
3
پرنیان، ماندانا. (1394). یک وجب خاک و هزار مکافات. حرفه هنرمند، (54)، 160-172.
4
حبیبی، سید محسن. (1393). قصه شهر: تهران نماد شهر نوپرداز ایرانی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
5
حبیبی، سید محسن. (1396). از شار تا شهر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
6
راودراد، اعظم و شایگان، خشایار. (1392). ویژگیهای اجتماعی مخاطبان نقاشی مدرن و مردمپسند در ایران. جامعهشناسی هنر و ادبیات، (1)، 39-64 .
7
رفاهی، هدی و صباغیان، مقداد. (1396). تحلیل زمینهمند نو سنتگرایی از منظر گفتمانشناسی فوکو. کیمیای هنر، (25)، 23-37.
8
دلزنده، سیامک. (1396). تحولات تصویری هنر ایران. تهران: چاپ و نشر نظر.
9
شاملو، احمد. (1379). باغ آینه. تهران: انتشارات زمانه.
10
صارمی، علی اکبر. (1374). مدرنیته و رهاوردهای آن در معماری و شهرسازی ایران. گفتگو، (10)، 57-70.
11
صالحیفرد، محمد. (1383). شهر و شعر. شعر، (35)، 88-92.
12
قاسمی، وحید و نگینی، سمیه. (1389). بررسی بافت محلات بر هویت اجتماعی با تآکید بر هویت محلهای در شهر اصفهان. مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای، (7)، 113-136.
13
کشمیرشکن، حمید. (1396). کنکاشی در هنر معاصر ایران. تهران: چاپ و نشر نظر.
14
میرسپاسی، علی. (1393). تأملی در مدرنیته ایرانی. (ترجمه جلال توکلیان). تهران: انتشارات طرح نو.
15
هدایت، صادق. (1356). بوف کور. تهران: انتشارات جاویدان.
16
ORIGINAL_ARTICLE
مفهوم و زمینههای مختلف نمودیابی ظرافت در معماری؛ مطالعه موردی: گنبد سلطانیه و مسجد شیخ لطفالله
بیان مسأله: ظرافت ازجمله مفاهیم پردامنه و جهانشمول است که در هنر و معماری اهمیت فراوانی دارد؛ بااینحال به لحاظ نظری، ماهیت و جنبههای وجودی آن چندان مورد واکاوی قرارنگرفته است.هدف: پژوهش حاضر با هدف بازشناسی جایگاه ظرافت و مطالعۀ نحوۀ کاربست آن در طراحی آثار معماری، بهعنوان یک دستمایه هنری صورت پذیرفته است. در این راستا با بهرهگیری از روش توصیفی - تحلیلی تلاش میکند ضمن بازشناسی مفهوم، به ردیابی و احصای انواع ظرافت بهکاررفته در معماری ایرانی - اسلامی اقدام کند.روش تحقیق: در گام نخست نظرات اندیشمندان دربارۀ چیستی ظرافت از دو منظر فلسفۀ هنر و طراحی مهندسی بررسی شده است. آنگاه به تدوین مدلی از ظرافت ادراکی با استفاده از مفهوم ماده (توده/ جرم) و مطالعۀ ویژگیهای کالبدی و ادراکی پرداخته و در گام بعد با کاوش در امکانهای مختلف اطلاق صفت ظرافت به معماری در متون مختلف و تطبیق با مدل تهیهشده، انواع آن شناسایی و در دو نمونه گنبد سلطانیه و مسجد شیخ لطفالله مورد تحلیل قرار گرفته است.نتیجهگیری: زمینههای مختلف نمودیابی ظرافت دستکم در سه سطح، قابلطبقهبندی است: در سطح کلان شامل ظرافت در شاکله هندسی بنا به معنی فرایند و نظام شکلگیری، آرایش فضایی، چیدمان و نحوه استقرار عناصر است؛ در سطح نیمهکلان شامل ظرافت سازه؛ و ظرافت شکل عناصر و ارگانها؛ و در سطح خرد، شامل ظرافت مصالح پوسته ازنظر رنگ، جنس و بافت؛ و ظرافت جزئیات ازنظر اتصالات و مرزها میشود. لذا با توجه به گستردگی و تنوع کاربرد، میتوان گفت جایگاه کیفیت ظرافت در معماری فراتر از بیانِ وابسته به یک سبک خاص است. شیوۀ کار معماران ایرانی برای دستیابی به ظرافتِ کالبدی در انواع معرفیشده، میتواند الگوی مناسبی برای فرایندهای طراحی و ساخت در معماری امروز ایران باشد.
http://www.bagh-sj.com/article_103476_52803b28eaa4121fd397520f96238943.pdf
2020-02-20
39
52
10.22034/bagh.2019.176115.4042
معماری ایرانی- اسلامی
زیباییشناسی
ظرافت
کیفیت ادراکی
مسعود
وحدت طلب
m.wahdattalab@tabriziau.ac.ir
1
دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
LEAD_AUTHOR
تورج
هاشمی
tourajhashemi@yahoo.com
2
دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
AUTHOR
سمیه
قدیم زاده
s.ghadimzadeh@tabriziau.ac.ir
3
دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
AUTHOR
ابوالقاسمی، لطیف. (1383). هنجار شکلیابی معماری اسلامی ایران. در: معماری ایران، دوره اسلامی. چاپ سوم، تهران: سمت.
1
پاکباز، رویین. (1390). دایرةالمعارف هنر (نقاشی، پیکرهسازی، گرافیک). چاپ دهم. تهران: فرهنگ معاصر.
2
پاکزاد، جهانشاه. (1370). سادگی و پیچیدگی، دو قطب طراحی. صفه، 1(2)، 41-36.
3
پوپ، آرتور اپهام. (1373). معماری ایران، پیروزی شکل و رنگ. (ترجمۀ کرامتاله افسر). چاپ دوم. تهران: فرهنگسرا (یساولی).
4
پیکون، آنتوان. (1392). فرهنگ دیجیتال در معماری. (ترجمۀ مرتضی خیاط پور نجیب.) تهران: پرهام نقش.
5
ثبوتی، هوشنگ. (1380). معماری گنبد سلطانیه در گذرگاه هنر. تهران: پازینه.
6
حجازی، مهرداد. (1387). هندسه مقدس در طبیعت و معماری ایرانی، تاریخ علم، 6(2)، 44-17.
7
دهار، علی و علیپور، رضا. (1392). تحلیل هندسی معماری مسجد شیخ لطفالله اصفهان جهت تعیین ارتباط هندسی نمازخانه با جلوخان ورودی بنا، باغ نظر، 10(26)، 40-33.
8
دهخدا، علیاکبر. (1377). لغتنامه دهخدا. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
9
دوباتن، آلن. (1388). معماری شادمانی. (ترجمه پروین آقایی). تهران: ملائک.
10
فلامکی، محمدمنصور. (1387). ریشهها و گرایشهای نظری معماری. تهران: نشر فضا.
11
فلامکی، محمدمنصور. (1391). اصلها و خوانش معماری ایرانی. تهران: نشر فضا.
12
گروتر، یورگ کورت. (1383). زیباییشناسی در معماری. (ترجمه جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون). چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
13
گنجنامه. (1389). فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران، دفتر دوازدهم: امامزادهها و مقابر. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
14
گنجنامه. (1394). فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران، دفتر دوم: مساجد اصفهان. ویراست دوم. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
15
لنگ، جان. (1393). آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. (ترجمه علیرضا عینیفر). چاپ هفتم. تهران: دانشگاه تهران.
16
مایس، پییر فون. (1391). نگاهی به مبانی معماری از فرم تا مکان. (ترجمه سیمون آیوازیان). تهران: دانشگاه تهران.
17
معماریان، غلامحسین. (1367). نیارش سازههای طاقی در معماری اسلامی ایران. تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه علم و صنعت ایران.
18
ملاصالحی، حکمتالله. (1385). مقوله زیباییشناسی ظرافت و برخی از صور آن در هنر دوره صفویه. گلستان هنر، 2(3)، 17-
19
وحدتطلب، مسعود و قدیمزاده، سمیه. (1397). بررسی ظرافت شکل در گنبدخانههای ایرانی (سدههای نهم تا دوازدهم هجری)، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 23(3)،40-27.
20
نوایی، کامبیز و حاجیقاسمی، کامبیز. (1390). خشت و خیال: شرح معماری اسلامی ایران. تهران: دانشگاه شهید بهشتی؛ سروش.
21
Arnheim, R. (1971). Art and visual perception: A psychology of the creative eye. Berkeley: University of California Press.
22
Baumgarten, A.G. (1750). Aesthetica. Hildesheim, Germany: Olms.
23
Bergson, H. (1910). The Intensity of Psychic States. Chapter 1 in Time and Free Will: An Essay on the Immediate Data of Consciousness, Translated to English by F.L. Pogson, M.A. London: George Allen and Unwin 1-74.
24
Bergson, H. (1917). Laughter: An Essay on the Meaning of the Comic. Translated to English by Cloudesley Brereton and Fred Rothwell. New York: Macmillan.
25
Berlyne, D.E. (1971). Aesthetics and Psychobiology. New York: Appleton-Century- Crofts.
26
Biederman, I. & Vessel, E. (2006). Perceptual pleasure and the brain. A novel theory explains why the brain craves information and seeks it through the senses. American Scientist, 94(3),247-253.
27
Bradshaw, R. (2008). Structural Elegance, in Structures 2008: Crossing Borders, Proceedings of ASCE Structures Congress. Canada: Vancouver, British Columbia.
28
Brambilla, M.G. (2012). Large Scale Building Techniques in Ilkhanid Iran. Center for Ancient Studies Symposium - Third Circular, Pennsylvania: University of Pennsylvania.
29
Burke, E. (1990). A Philosophical Enquiry into the Origin of OurIdeas of the Sublime and Beautiful. New York: Oxford University Press.
30
DeLanda, M. (2007). Material Elegance, Architectural Design, Elegance, 77(1),18-23.
31
Efatmaneshnik, M. & Ryan, M. (2018). On the Definitions of Sufficiency and Elegance in Systems Design, IEEE Systems Journal, Retrieved from http://dx.doi.org/10.1109/JSYST.2018.2875152
32
Frascari, M. (1984). The Tell-the-Tale Detail, in VIA 7: The Building of Architecture, University of Pennsylvania, 23-27.
33
Garcia, M. (2014). Histories, Theories and Futures of the Details of Architecture, in: Future Details of Architecture. Architectural Design, 84(4),14-25.
34
Gelernter, D. (1998). Machine Beauty: Elegance and the heart of technology. New York: Basic Books.
35
Goldblatt, D. (2007). Lightness and Fluidity: Remarks Concerning the Aesthetics of Elegance, Architectural Design, Elegance, 77(1),10-17.
36
Hogarth, W. (2010). The Analysis of Beauty. Edited with an Introduction by Charles Davis, FONTES 52. (Original work published in 1753). Retrieved from http://archiv.ub.uni-heidelberg.de/artdok/volltexte/2010/1217.
37
Kaplan, D. (2011). Safavid Surfaces and Parametricism. Retrieved from www.archinect.com.
38
Madni, A.M. (2012). Elegant Systems Design: Creative Fusion of Simplicity and Power. Systems Engineering, 15(3), 347-354.
39
Palumbo, L. & Bertamini, M. (2016). The Curvature Effect: A Comparison between Preference Tasks. Empirical Studies of the Arts, 34(1), 35–52.
40
Post, R. A. G.; Blijlevens, J. & Hekkert, P. (2016). To preserve unity while almost allowing for chaos: Testing the aesthetic principle of unity-in-variety in product design. Acta Psychologica, 163,142-152.
41
Rahim, A. & Jamelle, H. (2007). Elegance in the Age of Digital Technique, Architectural Design, Elegance, 77(1), 6-9.
42
Schiller, F. (1992). On Grace and Dignity. (G. Gregory & S. Institute, Trans.), 337-395.
43
Schumacher, P. (2007). Arguing for Elegance, Architectural Design, Elegance, 77(1),28-37.
44
Schumacher, P. (2008). Engineering Elegance. In Hanif Kara (ed.), Design Engineering AKT, Barcelona: Actar. Retrieved from https://www.patrikschumacher.com/Texts/Engineering Elegance.html. Center for Ancient Studies Symposium -Third Circular, Pennsylvania: University of Pennsylvania.
45
Silvia P.J. & Barona C.M. (2009). Do people prefer curved objects? Angularity, expertise, and aesthetic preference. Empirical Studies of the Arts 27(1), 25-42.
46
Spencer, H. (1891). Essays: Scientific, Political, and Speculative Vol. II (3 Vols.). Library Edition, London: Williams and Norgate.
47
The Encyclopaedia Britannica. (1823). A Dictionary of Arts, Sciences, and Miscellaneous Literature, Vol. 2, the University of Wisconsin – Madison.
48
The New Shorter Oxford English Dictionary. (1993). vol.1 (A-M), New York: Oxford University Press.
49
ORIGINAL_ARTICLE
بازکاوی مؤلفههای ناکامی تجربه ایجاد پیادهراه 17 شهریور شهر تهران
بیان مسئله: در کشور ایران با الهام از کشورهای پیشرفته و الگوهای دیرینۀ فضاهای پیادۀ شهری ایران، احداث پیادهراهها در کلانشهرهای کشور در راستای حرکت از خودرومداری به پیادهمداری رواج یافته است. پیادهراهسازی در شهر تهران بعد از چند تجربه نسبتاً موفق نظیر پیادهراه ۱۵ خرداد، پیادهراه سپهسالار، با احداث پیادهراه ۱۷ شهریور دنبال شد. ولی متأسفانه پیادهراه ۱۷ شهریور، بنابر شواهد موجود همچون یافتههای پژوهشگران، انتقادهای مسئولین و نارضایتیهای مردم محلی، تجربۀ چندان موفقی بهحساب نمیآید.هدف: این پژوهش سعی دارد با نگاهی تحلیلی و عمیق، به تبیین روشمند مؤلفههای اصلی بسترساز ناکامی طرح پیاده راه ۱۷ شهریور تهران بپردازد.روش تحقیق: بدین منظور از رویکرد کیفی و تحلیل اسناد، مصاحبههای نیمهسازمانیافته و مشاهدات میدانی استفاده کرده است. به طوری که دادههای متنی جمعآوریشده عمدتاً با کمک کدگذاری، شمارش و ایجاد شبکه مضامین و دادههای مکانی با کمک شمارش، عکسبرداری و تبدیل به نقشهکردن، سازماندهی و مفهومسازی شده که در این مرحله، نگارندگان با دقت در کل یافتهها و ارتباط میان مقولههای اصلی با یکدیگر، ملاحظۀ مبانی نظری پژوهش و تکیه بر استدلالهای منطقی و عقلانی، مسائل اصلی بسترساز ناکامی طرح پیادهراه را استنباط نمودند.نتیجهگیری: یافتههای پژوهش نشان میدهد که عوامل اصلی ناکامی پروژه شامل سه مسئلۀ اصلی «فقدان نیازسنجی، امکانسنجی و بسترسازی مناسب برای طرح»، «در حاشیه قرارگرفتن مردم محلی در فرایند برنامهریزی و اجرا» و «مسائل کلان اقتصادی سیاسی و مدیریتی» است. در این میان، به نظر میرسد عامل اصلیتر و پایهایتر نواقص و مشکلات پروژه، شرایط و اهداف سیاسی، مدیریتی و اقتصادی بوده است. تجربۀ پیادهراه ۱۷ شهریور، بیانگر آن است که آثار مثبت بالقوه احداث پیادهراهها در ارتقای کیفیت محیط تنها میتواند در صورت مکانیابی صحیح و شیوه برنامهریزی و مدیریت مردممدار و پایدار تحقق یابد.
http://www.bagh-sj.com/article_103478_09c9f76242dd3e6fa8f694c0ec5ecd97.pdf
2020-02-20
53
62
10.22034/bagh.2019.158323.3872
پ: پیادهراه
پیادهمحوری
آسیبشناسی
مدیریت شهری
محور 17 شهریور تهران
رضا
خیرالدین
reza_kheyroddin@iust.ac.ir
1
گروه شهرسازی،دانشکده معماری و شهرسازی،دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
رسول
حق بیان
rasoolhaghbayan@gmail.com
2
گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران
AUTHOR
محمد صالح
شکوهی
saleh.shokouhi@gmail.com
3
گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران
AUTHOR
اجاق، عقیل؛ هرائینی، مصطفی و ایمانی، بهاره. (1396). ارزیابی میزان موفقیت پیادهراه 17 شهریور و تأثیرات اجتماعی - اقتصادی حاصل از آن (مطالعه تطبیقی محور قبل و بعد از اجرای طرح پیاده راهسازی). علوم جغرافیایی، (26)13،.1-18
1
اعتصام، ایرج و نوری، محمدجواد. (1396). تبیین علل شکست پروژههای پیاده راهسازی در ایران مورد مطالعه: پیاده راه هفده شهریور کلانشهر تهران. صفه، (76)، 89-108.
2
پاکزاد، جهانشاه و گلرخ، شمین. (1394). فهم تجربه تغییر یکباره مکان؛ حس مکان ساکنان و کسبه خیابان پیاده راه هفده شهریور. صفه، 25(70)، 80-65.
3
پوراحمد، احمد؛ زنگنه شهرکی، سعید و صفایی رینه، مصطفی. (1395). تحلیل نقش پیادهراهها شهری در ارتقای سرزندگی فضاهای شهری (مطالعه موردی: پیاده راه 17 شهریور، تهران. پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری، 4(2)،175-195.
4
تشکری، لیلا و مهربانیگلزار، محمدرضا. (1397). تکوین یک پیاده راه؛ مؤلفههای کالبدی یا رفتار جمعی. منظر، 10(44)،40-49.
5
حاجی رضایی، فرزان. (1398). گونه شناسی پیادهراه؛ بـام تهران بـه مثابه پیادهراه طبیعی- اجتماعی. منظر،11(47)، 23-14.
6
سلطانی، لیلا؛ فرنوش، فهیمه و پیشرو، نیره. (1394). زندگی پیاده؛ گذر پیاده از میدان امام حسین (ع) تا شهدا. منظر،7(31)، 38-47.
7
شاهحسینی، پروانه و اسماعیلیان طارمی، مهناز. (1395). آسیبشناسی احداث پیادهراهها در شهر تهران (مطالعه موردی: میدان 15 خرداد - میدان امام حسین). انجمن جغرافیای ایران، 14(51)، 86-71.
8
شماعی، علی و اقبال، محمدرضا. (1395). عوامل مؤثر بر ارتقای کیفیت محیط پیادهراههای شهرهای ایرانی- اسلامی (مورد مطالعه: پیادهراه میدان امام حسین (ع) و هفده شهریور. مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، 4(7)، 127-151.
9
شیعه، اسماعیل؛ حبیبی، کیومرث و حقی، محمدرضا. (1392). سنجش وضعیت بافت مرکزی شهرهای کوچک برای ایجاد پیاده راه (نمونه مطالعاتی: شهر خوانسار). مطالعات محیطی هفت حصار،2(6)، 54-43.
10
صادقی، علیرضا؛ دادگر، مسعود؛ پورجعفر، علی و نشاط عفتیان، نگین. (1396). ارائه فرایند طراحی شهری بهینه پیاده راهها از طریق تحلیل تطبیقی تجارب داخلی و بینالمللی مطالعه موردی: خیابان بروارد امریکا، خیابان جرج استرالیا، خیابان صف و بلوار درختی ایران. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 8(29)، 21-36.
11
فلاح منشادی، الهام، حبیبی، سارا و روحی، امیر. (1391). پیادهراهها شهری، از ایده تا عمل؛ ارزیابی پیاده راه بازار شهر تهران. نامه معماری و شهرسازی، 5(9)، 63-45.
12
فلاح منشادی، الهام، روحی، امیر و خداوردی، ام سلیمه. (1394). چالشها و فرصتهای احداث پیاده راه در تهران؛ ارزیابی و مقایسه تطبیقی ۱۱ پیاده راه موجود در شهر تهران. تهران: مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران.
13
کانونی، رضا؛ رضویان، محمدتقی و مسلمی، آرمان. (1395). برنامهریزی راهبردی در راستای بهبود کیفیات فضایی منظر پیادهراهها در شهر تهران؛ (مطالعه موردی: پیاده راه 17 شهریور). پژوهشهای منظر شهر، (5)3،93-67.
14
کاشانیجو، خشایار. (1389). پیادهراهها از مبانی طراحی تا ویژگیهای کارکردی. تهران: آذرخش.
15
محمدیان مصمم، حسن؛ صرافی، مظفر؛ توکلینیا، جمیله و عیسیلو، علیاصغر. (1395). اولویتبندی پیاده راهسازی مسیرهای اطراف حرم حضرت معصومه (س) شهر قم. پژوهشهای منظر شهر، (5)3، 66-47.
16
نصری، المیرا. (1394). فرایند ارزیابی طرحهای پیاده راهسازی خیابانها. صفه، 25(70)، 142-129.
17
Bates, K. (2013). Making Pedestrian malls work: Key elements of successful pedestrian malls in the US and Europe. Terminal project, Presented in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Community and Regional Planning, The Department of Planning, Public Policy, & Management, University of Oregon, USA.
18
Blaga, O. E. (2013). Pedestrian zones as important urban strategies in redeveloping the community-Case study: Alba Iulia Borough Park. Transylvanian Review of Administrative Sciences, 9(38), 5-22.
19
Castillo-Manzano, J. I., Lopez-Valpuesta, L., & Asencio-Flores, J. P. (2014). Extending pedestrianization processes outside the old city center; conflict and benefits in the case of the city of Seville. Habitat international, 44, 194-201.
20
Fallah Manshadi, E.; Rouhi, A. & Khodaverdi Nelkhasi, O. (2014). Revising Iranian Experience in Establishing Pedestrian Zones; Surveying Strengths and Weaknesses of Pedestrian Zones in Tehran, J. Civil Eng. Urban., 4 (2), 156-163.
21
Francis, M. (2016). The making of democratic streets. Contesti. Città, territori, progetti, (1-2), 192-213.
22
Gehl, J. (2010). Cities for people. Washington, Covelo, London: Island press.
23
Gregg, K. (2018). Conceptualizing the pedestrian mall in post-war North America and understanding its transatlantic transfer through the work and influence of Victor Gruen. Planning Perspectives, 34(4), 1-27.
24
Judge, C. (2013). The experiment of American pedestrian malls: Trends, analysis, necessary indicators for success and recommendations for Fresno’s Fulton Mall. Fresno, CA: Futures Conference, Fresno State University. Retrieved from http://www. boulderdowntown. com/_files/docs/americanpedmallexperiment. pdf.
25
Kott, J. (2017). A framework for research on pedestrian streets in America. UPLanD-Journal of Urban Planning, Landscape & environmental Design, 2 (2), 319-324.
26
Mofidi, M. S. & Kashani Jou, K. (2010). Emergence of pedestrianization in Tehran: Obstacles and opportunities. International. Journal of Urban Sustainable Development, 2 (1-2), 121-134.
27
Nieuwenhuijsen, M. J. & Khreis, H. (2016). Car free cities: pathway to healthy urban living. Environment international, 94, 251-262.
28
Oranratmanee, R. &Sachakul, V. (2014). Streets as public spaces in Southeast Asia: Case studies of Thai pedestrian streets. Journal of Urban Design, 19(2), 211-229.
29
Özdemir, D. & Selçuk, İ. (2017). From pedestrianization to commercial gentrification: The case of Kadıköy in Istanbul. Cities, 65, 10-23.
30
Parajuli, A. & Pojani, D. (2017). Barriers to the pedestrianization of city centres: perspectives from the Global North and the Global South. Journal of Urban Design, 23(1), 142-160.
31
Pojani, D. (2008). American downtown pedestrian” malls”: rise, fall, and rebirth. Territorio,173-180.
32
Soni, N. & Soni, N. (2016). Benefits of pedestrianization and warrants to pedestrianize an area. Land Use Policy, 57, 139-150.
33
Speck, J. (2018). Create Pedestrian Zones Properly. In Walkable City Rules (pp. 170-171). Island Press, Washington, DC.
34
ORIGINAL_ARTICLE
گونهشناسی معماری مدارس سنتی با تأکید بر تأثیر سیاستهای آموزشی مطالعۀ موردی: دورۀ صفویه
بیان مسئله: از ضروریات حیات انسان، تغییر و تکامل به سمت تعالی است و تنها راه دستیابی به آن، آموزش است. تغییر اصولی و منظم توسط حکومت با استفاده از آموزش جامع و همگانی در جهت ترویج آموزههای مذهبی، از شاخصههای ویژۀ عصر صفوی بود که باعث شد حاکمان برای دستیابی به این امر اقدام به تأسیس مدارس و دیگر بناهای تأثیرگذار کنند. در این راستا مدارس به عنوان مهمترین مراکز آموزشی در خدمت مذهب تشیع به یکی از مهمترین انواع ابنیه در این عصر مبدل شدند.هدف: رویکرد آموزشی در هر دوره به نظام آموزشی و فضاهای متناسب با آن نیاز دارد و از آنجا که چگونگی تأثیر سیاستهای نظام آموزشی بر عناصر معماری مدارس صفویه مشخص نیست، این پژوهش تأثیر سیاستهای آموزشی صفوی بر عناصر کالبدی و هماهنگی آنها را با سازماندهی فضایی و معماری مدارس علوم دینی بررسی کرده و در پی آن است تا معماری مدارس دورۀ صفویه را با توجه به سیاستهای آموزشی گونهشناسی کند.روش تحقیق: این پژوهش، با توجه به روند اوجگیری معماری و تشدید سیاستهای آموزشی در دورۀ صفویه که منجر به شکوفایی و گسترش مدارس علوم اسلامی شیعی شد، سعی بر آن دارد تا از روش تفسیری-تاریخی و با تکیه بر مطالعات کتابخانهای و بررسی میدانی، به شناخت جایگاه و اهمیت آموزش در سیاستهای حکومت صفوی بپردازد و چگونگی تأثیر آن را بر کالبد معماری مدارس این دوره گونهشناسی کند. در این راستا چهار مورد از مدارس دورۀ صفویه به عنوان نمونههای هدفمند انتخاب و از لحاظ ویژگیهای کلی بنا، سلسلهمراتب و سازماندهی فضایی، با توجه به جایگاه و روش آموزشی این دوره، تجزیه و تحلیل شدند.نتیجهگیری: یافتههای تحقیق حاکی از آن است که همزمان با توسعۀ همهجانبۀ معماری در عهد صفوی، آموزش و جایگاه آن نیز، تفاوتهایی با ادوار پیش از خود داشته است. از طرفی با توجه به اعلام مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی کشور و سیاست حاکمان صفوی در ترویج آن، آموزش علوم شیعی در مدارس به منظور استفادۀ همگانی از آن فراهم گردید. این تغییرات باعث به وجود آمدن تغییراتی در نظام آموزشی و معماری مدارس شده است که از آن جمله میتوان به گسترش ابعاد مدارس، افزایش تعداد و کیفیت حجرهها و مَدرسها، توجه به حیاط مدارس به عنوان عنصر حیاتبخش مدرسه، تغییر در دستگاه ورودی، ارتباط با شهر و عرصۀ عمومی و ارتباط مدرسه با فضای نیایشی اشاره کرد.
http://www.bagh-sj.com/article_99231_0bcc479a3d5e5e4797257ec62a434598.pdf
2020-02-20
63
84
10.22034/bagh.2019.141198.3691
آموزش
صفویه
مدرسه
معماری
حامد
حیاتی
hamedhayaty@yahoo.com
1
واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی اهواز، ایران
AUTHOR
علی رضا
رحمت نیا
alirezarahmatnia@yahoo.com
2
مجتمع آموزش عالی جهاد دانشگاهی خوزستان، اهواز، ایران
LEAD_AUTHOR
حسین
کاوریزاده
3
واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی اهواز، ایران
AUTHOR
قرآن کریم
1
ابنفندق بیهقی، علیبن زید. (1370 ش). تاریخ بیهق. به تصحیح و تعلیقات احمد بهمنیار، با مقدمۀ عبدالوهاب قزوینی. تهران: فروغی.
2
اسکندربیگ ترکمان. (1382). تاریخ عالم آرای عباسی (ج. 2). به تصحیح ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
3
الاصفهانی، محمدمهدیبنمحمدرضا. (1340). نصف جهان فی تعریف الاصفهان. با تصحیح و تحشیۀ منوچهر ستوده. تهران: امیرکبیر.
4
آمدی، ابوالفتح. (1429 ق). غرر الحکم و دررالکلم (ج. 1). به تحقیق سید مهدی رجائی. قم: دارالکتاب الاسلامی.
5
بخشی استاد، موسیالرضا. (1396). آموزش در مدارس عصر صفوی. رشد آموزش تاریخ، 18(3)، 17-23.
6
بخشی استاد، موسیالرضا. (1392). تأثیر علمی مدارس در عصر صفویه. پژوهشنامۀ تاریخ اسلام، 3(11)، 7-27.
7
بخشی استاد، موسیالرضا و رضایی، رمضان. (1393). نقش مدارس عصر صفویه در گسترش شیعه دوازده امامی. ادیان و عرفان، 47(2)، 215-234.
8
بمانیان، محمدرضا؛ مؤمنی، کورش و سلطانزاده، حسین. (1392). بررسی تطبیقی ویژگیهای طرح معماری مسجد-مدرسههای دوره قاجار و دورۀ صفوی. آرمانشهر، 6(11)، 15-34.
9
بهبهانی اسلامی، مائده. (۱۳۹۴). بررسی سیر تحول کالبدی مسجد مدرسههای ایرانی بررسی دورههای تاریخی صفویه و قاجار. اولین کنفرانس سالانۀ پژوهشهای معماری، شهرسازی و مدیریت شهری. مؤسسه معماری و شهرسازی سفیران راه مهرازی، یزد.
10
پیرنیا، محمدکریم. (1385). آشنایی با معماری اسلامی ایران. تهران: سروش دانش.
11
جزایری، عبداللهبننورالدین. (1367). الاجازه الکبیره. قم: مکتبه آیتالله المرعشی النجفی.
12
حاجبی، بیتا و ارژمند. محمود. (1390). تأثیرات وقف بر پایداری مدارس صفوی. نامۀ معماری و شهرسازی، 3(6)، 89-102.
13
حسنی، عطاءالله. (1385). آموزشهای نظری در عصر صفوی. پژوهشنامه علوم انسانی، 13(52)، 153-168.
14
حسینی فسائی، حاج میرزا حسن. (1367). فارسنامه ناصری (ج. 1). به تصحیح دکتر منصور رستگار فسائی. تهران: امیرکبیر.
15
حیاتی، حامد؛ نصیرپور، مهدی و رحمتنیا، علیرضا. (1397). مدرسۀ خیرآباد، بنایی از عهد صفوی. نخستین همایش شهر ایرانی-اسلامی. پژوهشکدۀ فرهنگ و هنر جهاد دانشگاهی، تهران.
16
دهخدا، علیاکبر. (1341). لغتنامه دهخدا (حرفآ). زیرنظر محمد معین. تهران: دانشگاه تهران.
17
رازی، امین احمد. (بیتا). هفت اقلیم (ج. 2 و 3). به تصحیح و تعلیق جواد فاضل. تهران: انتشارات کتابخانه شمس.
18
رحمتنیا، علیرضا و حیاتی، حامد. (1397). حیات در حیاط خانههای سنتی قاجاریه (نمونه موردی: خانههای سنتی بهبهان). نخستین همایش شهر ایرانی-اسلامی. پژوهشکدۀ فرهنگ و هنر جهاد دانشگاهی، تهران.
19
روملو، حسن. (1342). احسن التواریخ. به تصحیح نــارمن ســیدن. تهــران: انتشارات کتابخانۀ صدر.
20
سبکی، ابونصر تاجالدین عبدالوهاببنعلیبنعبدالکافی. (1324 ه.ق.). طبقات الشافعیه الکبری. قاهره: چاپ الحسینیه.
21
سلطانزاده، حسین. (1364). تاریخ مدارس ایران از عهد باستان تا تأسیس دارالفنون. تهران: نشر آگه.
22
سلطانزاده، حسین. (1387). مدارس. در معماری ایران (دورۀ اسلامی). زیرنظر محمدیوسف کیانی. تهران: سمت.
23
سمیعآذر، علیرضا. (1376). تاریخ تحولات مدارس در ایران. تهران: انتشارات سازمان نوسازی توسعه و تجهیز مدارس کشور.
24
شاردن، ژان. (1349). سفرنامۀ شاردن (ترجمۀ اقبال یغمائی). تهران: توس
25
شهابی، علی اکبر. (1343). تاریخچه وقف در ایران. در کتاب ایرانشهر نشریه کمیسیون ملی یونسکو در ایران. تهران: وزارت فرهنگ.
26
صفوی، سام میرزا. (بیتا). تحفۀ سامی. به کوشش رکنالدین همایونفرخ. تهران: انتشارات علمی.
27
طباطبایی، محمد حسین. (1363). تفسیرالمیزان (ترجمۀ محمدباقر موسویهمدانی). تهران: مرکز نشر فرهنگی رجا.
28
علاقمند، سپیده؛ صالحی، سعید و مظفر، فرهنگ. (1396). مطالعۀ تطبیقی معماری و محتوای مدارس ایران از دورۀ سنتی تا نوین. باغ نظر، 14(49)، 5-20.
29
علی، جواد. (1367). تاریخ مفصل عرب قبل از اسلام (ج. 1) (ترجمۀ محمدحسین روحانی). بابل: کتابسرای بابل.
30
غلامی، فاطمه و حیاتی، حامد. (1396). مفهوم آموزش و تأثیر آن در معماری مسجد-مدرسههای دورۀ قاجار. فناوری آموزش، 14(1)، 1-20.
31
غنیمه، عبدالرحیم. (1364). تاریخ دانشگاههای بزرگ اسلامی (ترجمه نورالله کسائی). تهران: یزدان.
32
کسایی، نورالله. (1374). مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعی آنها. تهران: امیرکبیر.
33
کلینی، محمدبنیعقوب. (1387). اصولکافی. (ج. 1). تهران: جهانآرا.
34
کمپفر، انگلبرت. (1360). سفرنامه کمپفر (ترجمۀ کیکاووس جهانداری). تهران: خوارزمی.
35
متدین، حشمتاله و آهنگری، محبوبه (1395). بازاندیشی در کیفیت ارتباط مدرسه و شهر برپایه تحلیل اجتماع پذیری مدارس دوره تیموری تا ابتدای قرن چهاردهم. هنرهای زیبا، 21(4)، 75-86.
36
مجلسی، محمدباقر. (1365). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام (ج. 1). (ترجمۀ علی نقی فیضالاسلام). تهران: اسلامیه.
37
منتظمالقائم، اصغر. (1383). نقش ایرانیان در بنیان مدارس و دانشگاههای اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پرتال جامع علوم انسانی.
38
مهدوینژاد، محمدجواد؛ قاسمپور آبادی، محمد حسین و شبستری محمدلوی، آیسا. (1391). گونهشناسی مسجد-مدرسههای دورۀ قاجار. شهر ایرانی اسلامی، 4(11)، 5-15.
39
میرمیران، هادی. (1379). مدرسۀ سپهسالار: نگاهی به معماری دوره قاجار-شکوفایی ساخت و افول پرداخت. معمار، 4(8): 54-57.
40
نظری، حسین و آقاجانیان، نسترن. (1394). تعلیم و تربیت در دوره صفویه و ضرورتها و پیامدهای آن. سومین همایش ملی مدرسه فردا.دانشکده فنی و حرفهای سما واحد چالوس، چالوس.
41
وثیق، بهزاد و قدردان قراملکی، رضا. (1395). مفهوم آموزش و تأثیر آن در معماری مدارس اسلامی و مقایسه تطبیقی مدارس سلجوقی و صفوی. پژوهشهای معماری اسلامی، 4(12)، 40-58.
42
هوشیاری، محمدمهدی؛ پورنادری، حسین و فرشتهنژاد، مرتضی. (1392). گونهشناسی مسجد-مدرسه در معماری اسلامی ایران؛ بررسی چگونگی ارتباط میان فضای آموزشی و نیایشی. مطالعات معماری ایران، 2(3)، 37-54.
43
Ahmed, M. (Ed.) (2013). Education around the World: Education in West Central Asia. London: Bloomsbury Publishing.
44
Golombek, L. & Wilber. D. (1988). The Timurid Architecture of Iran and Turan. Princeton: Princeton University Press.
45
Henfer, R. W. & Zaman, M. Q. (2007). Schooling Islam: The Culture and Politics of Modern Muslim Education. Princeton: Princeton University Press.
46
Hillenbrand, R. (1994). Islamic Architecture. Form, Functions and Meaning. Edinburgh: Edinburgh University Press.
47
Kadi, W. & Billeh, V. (Eds.) (2007). Islam and Education: Myths and Truths. Chicago: The University of ChicagoPress.
48
Turner, C. (2000). Islam without Allah:The Rise of Religious Externalism in Safavid Iran. Richmind: Curzon Press.
49