بررسی تعزیه و هنر اجرا (پرفورمنس آرت) با تأکید برتعامل با مخاطب

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا

2 دانشجوی دکترا دانشکده هنر دانشگاه الزهرا- حق التدریس

چکیده

تعزیه به عنوان اجرایی آیینی با قدمتی طولانی که شیوه نوین آن از صفویه شکل گرفت و در قاجاریه رواج یافت، همواره
سعی در تعامل با مخاطب عام برای انتقال مفاهیم و تأثیرگذاری بیشتر داشته است. تعزیه را پایة برخی از اصول هنرهای
نمایشی و اجراییِ معاصر حتی در هنراجرا م یدانند. هنر اجرا به عنوان هنر جدید از اواخر دهه 60 میلادی با کمک
شگردهای هنرهای تجسمی، فلسفه و مبانی فکری پسامدرن و وا مگیری از عناصر تئاتری در تبدیل اثر هنریِ ساکن به پویا،
با گذشت زمان ارتباط با مخاطب عام اثر و تعامل با وی را افزایش داد.
براین اساس، مسأله پژوهش این است که می توان با مقایسه تعزیه و هنراجرا، آنها را به عنوان نوعی پرفورمنس آرت )هنر
اجرا( دارای عملکرد مشابه در حوزه تعامل با تماشاگرِ اثر در میزان همپوشانی، شباهت و ارتباط پذیرفت؟ طبق فرض
پژوهش به نظر می رسد این دو هنر در تعاریف ارایه شده در هنر جدید در زمینه تعامل با مخاطب و مخاطب محوری با
یکدیگر مرتبط هستند. هدف کلی این پژوهش بنیادین، ارایه نگرشی نو به هنرهای سنتی و هدف جزیی پذیرش تعزیه
به عنوان هنری سنتی ولی همگام با هنر جدید پرفورمنس، در زمینه ارتباط با مخاطب است. این دیدگاه با وجود پیروان
اندک در کشور، به اندازه تفکرات پسامدرنیستی قدمت دارد و نگاه هنرمندان را گسترده تر خواهد کرد. بدین منظور، با روش
توصیفی تطبیقی، گردآوری اسناد با شیوه کتابخانه ای انجام شده است. با بررسی بارزترین و عام ترین ویژگی های این دو هنر،
نتایج مبین آن است که با همپوشانی و اشتراکاتی که میان آنها در تعاریف مربوط به مخاطب و تعامل و مشارکت با وی وجود
دارد می توان تعزیه را به مثابه پرفورمنس دانست و برخی هنرهای سنتی مانند تعزیه را پایه و اساس هنرهای جدید شمرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation into Taziyeh and Performance Art with an Emphasis on the Audience Interaction

نویسندگان [English]

  • Zahra Rahbarnia 1
  • ROSHANAK DAVARI 2
1
2
چکیده [English]

Taziyeh as a ritual performance is an ancient art. Its present form originated during Safavid period and
became popular in Qajar era. Taziyeh has often tried to interact with the common audience in order to
convey meanings and thus be more effective. This art form is known to be the basis of the principles
of contemporary Dramatic and Performing Arts. As a part of New Art, in the late 60s, Performance Art
applied philosophy, visual arts, postmodern theories and theatrical elements to convert a static art into a
dynamic one, and thus developed the concept of communication and interaction with the audience during
the course of time.
Therefore the main problem of the research is as following: Is it possible to compare Taziye and Performance
Art within the body of Performing Arts and hence ascribe similar functions to both, related to the amount
of audience interaction (the amount of communications, the similarities and their overlapping)? Depending
on the hypothesis of this article, the two arts are related according to the definition of New Art within the
context of the audience participation; it means both are audience-centered. The main purpose of this study
is to identify a new approach in the field of Traditional Arts, and the secondary purpose is to accept Taziyeh
as a traditional art being parallel to the new art of Performance, on the basis of audience participation
features. In spite of the insignificant amount of its followers in Iran, this viewpoint is as old as postmodern
history and may expand the perspective of the artists. Therefore, a descriptive analytic method is applied
and the information is gathered through library documents. Studying the most common and outstanding
characteristics of these two arts, we have concluded that since there exists overlapping and similarities
between the two arts in the field of audience interaction and participation, Taziyeh could be considered as
Performance Art, and certain other traditional arts as the foundations of New Arts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ritual art
  • Taziyeh
  • Performance art
  • audience
  • Interaction
• امرایی، بابک . 1390 . تحلیل نشانه شناختی طراحی پسامدرن. باغ نظر، 8 ) 16 ( : 65  78 .
• امینی، رحمت . 1386 . اجرای نمایش های مذهبی ایرانی، در کتاب گردهمایی مکتب اصفهان ، مجموعه مقالات نمایش، به کوشش ابراهیمی، عسکر. چاپ اول. تهران : فرهنگستان هنر.
• بلوکباشی، علی . 1386 . نقش و کارکرد اجتماعی، فرهنگی و هنری تعزیه خوانی در جامعه سنتی ایران، در کتاب گردهمایی مکتب اصفهان، مجموعه مقالات نمایش، به کوشش ابراهیمی، عسکر. چاپ اول. تهران : فرهنگستان هنر.
• بهاره برهانی، بهاره. 1388 . هنرجدید و نقش تأثیرگذار مشارکت مخاطب، مصاحبه با محمدباقر ضیایی. ماهنامه آینه خیال، ) 21 ( :.68-78
• بهمن بیگی، محمد . 1324 . عرف و عادت در عشایر فارس، چاپ اول. تهران : بنگاه آذر.
• بیمن، ویلیام اُ. . 1384 . ابعاد فرهنگی قراردادهای نمایشی در تعزیه ایرانی، در : مجموعه مقالات تعزیه و آیین نمایش در ایران. چلکووسکی، پیتر، جی. ت : داوود حاتمی، چاپ اول. تهران : انتشارات سمت.
• ثمینی، نغمه . 1386 . نظام های روایتی در متون تعزیه، در کتاب گردهمایی مکتب اصفهان، مجموعه مقالات نمایش، به کوشش ابراهیمی،عسکر. چاپ اول. تهران : فرهنگستان هنر.
• چلکووسکی، پیتر .جی. . 1384 . مجموعه مقالات تعزیه و آیین نمایش در ایران. ت : داوود حاتمی، چاپ اول. تهران: انتشارات سمت.
• چلکووسکی، پیتر .جی. . 1370 . هنگامی که نه زمان زمان است و نه مکان مکان، ایران نامه، 9) 34 ( : 212 - 222 .
• دامود، احمد . 1384 . بازیگری و پرفورمنس آرت، چاپ اول. تهران : نشرمرکز.
• رحیمی، محمودرضا . 1386 . مقاله ای از محمود رضا رحیمی دربارة زیبایی شناسی در پرفورمنس آرت. برگرفته از سایت ایران تئاتر. قابل دسترس در : 1/ 02 / 1395 http://theater.ir/fa/5975
• رحیمی، محمودرضا . 1388 . درباره پرفورمنس آرت، مصاحبه کننده: سیدسعید هاشم زاده، مرضیه شاطردوست. ماهنامه نمایش، 11 ) 125 و 126 ( : 30 - 35 .
• رهبرنیا، زهرا و خیری، مریم . 1392 . هنر تعاملی به مثابه یک متن: با اشاره به یکی از آثار تعاملی به نمایش درآمده در بینال ونیز 2011اثر نورما جین، مجله جهانی رسانه، 8 ) 1( : 92 - 113 .
• ستاری، جلال . 1378 . آنتونن آرتو شاعر دیده ور صحنه تئاتر. چاپ اول. تهران : انتشارات نمایش.
• شکنر، ریچارد. 1386 . نظریه اجرا. ت : مهدی نصرالله زاده، چاپ دوم. تهران : انتشارات سمت.
• شهیدی، عنایت الله. 1380 . پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی: از آغاز تا پایان دوره قاجار در تهران. چاپ اول. تهران : انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی.
• فروتن، پیام . 1386 . تعزیه و تئاتر معاصر، در کتاب گردهمایی مکتب اصفهان، مجموعه مقالات همایش، به کوشش ابراهیمی، عسکر. چاپ اول. تهران : فرهنگستان هنر.
• کوپال، عطاالله و محرابی، مریم. 1392 . مقایسه نوع مواجهه مخاطب شهری و روستایی با تعزیه. فصلنامه تخصصی هنر، ) 52 - 53 ( :.45-62
• گلدبرگ، رزلی. 1388 . هنر اجرا. ت : مریم نعمت طاوسی، چاپ اول. تهران : انتشارات نمایش.
• مختاباد امرئی، سید مصطفی. 1387 . پست مدرنیسم در تئاتر، هنرهای زیبا، ) 34 ( : 90 - 81 .
• میرشکرایی، محمد. 1388 . تعزیه و آیین های عاشورایی، چاپ اول. تهران : انتشارات نمایش.
• ناصربخت، محمدحسین. 1388 . نشانه ها در نقل ایرانی، در مجموعه مقالات سمینار آیینی سنتی، گردآوری حمیدرضا اردلان، چاپ اول. تهران : انتشارات نمایش.
• هاشم پور، نرگس. 1393 . استتیک پرفورمنس در تعزیه و تماشاگران زن. کیمیای هنر، 2) 9(: 25 - 19 .
• همایونی، صادق. 1352 . گفتارها و گفتگوهایی درباره تعزیه، مصاحبه با پیتر جی. چلکووسکی. نیویورک. برگرفته از پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه. قابل دسترس در : 21( http://www.shafaqna.com/persian/other-services/news/item/57243 /آذر/ 1393 (
• Shanken, E. A. (2005). Artists in Industry and the Academy: Collaborative Research, Interdisciplinary Scholarship, and the Creation and Interpretation of Hybrid Forms. Leonardo Journal of art, MIT Press Journals, 38(5): 415-418.
• Schechner, R. (1994). Performance theory. New York: Routledge.
• Stiles, K. & Selz, P. (1996). Theories and documents of contemporary art. California: Unevisity of California Press.
• Wilmeth, Don B. (1993). Cambridge guide to American theater. Cambridge: Cambridge University Press.
• Shahriari, Kh. (2006). Breaking Down Borders and Bridging Barriers: Iranian Taziyeh Theatre, Ph. D. Thesis in School of Media, Film and Theatre. Kensington: University of New South Wales.